Bruggen bouwen tussen mens en aarde
Tekst Cisly Burcksen | Beeld Maartje Geels
Als je antroposofische geneesmiddelen gebruikt, zijn die speciaal voor jou gemaakt. Zo begon het 100 jaar terug ook, toen in Zwitserland de allereerste antroposofische geneesmiddelen werden bereid door scheikundige Oskar Schmiedel, op verzoek van de Nederlandse arts Ita Wegman. Samen legden zij de basis voor het bedrijf dat we nu kennen als Weleda, dat wereldwijd actief is. Ook in Nederland is er een Weleda-apotheek, waar apotheker Florian Bonte verantwoordelijk is voor de productie, controle en uitlevering van de geneesmiddelen. Wat maakt zijn werk bijzonder? ‘Als antroposofisch apotheker ga je uit van wat de mens doet met het middel, en niet andersom.'
Het maken van geneesmiddelen is mensenwerk
Hoe maak je antroposofische geneesmiddelen? ‘Dat doe je vooral samen,’ zegt Florian Bonte. ‘Het begint met de tuinman die de planten verbouwt en oogst. Vervolgens maakt iemand er een tinctuur van: op deze manier bewaren we de geneeskrachtige eigenschappen van de plant in een vloeistof. Dan is er iemand die de tinctuur verder verwerkt in bijvoorbeeld een zalf of een poeder. En iemand die ervoor zorgt dat alles netjes verpakt wordt.’ Elke schakel is belangrijk, wat veel onderling vertrouwen vraagt. ‘Natuurlijk is er een laboratorium dat alles controleert. Het maken van geneesmiddelen is mensenwerk en dan kunnen er nu eenmaal foutjes gemaakt worden. Kwaliteitscontrole is daarom een belangrijke wettelijke eis van de overheid.’ Fundamenteler is de samenwerking tussen mens en natuur. De antroposofisch apotheker staat daar tussenin: met natuurlijke geneesmiddelen sla je immers een brug tussen patiënt en aarde. ‘Omdat de hele natuur betrokken is bij het maken van onze geneesmiddelen – zowel de bodem als de planten, mineralen, metalen, dieren, lichtkracht en kosmos – geven we ons rekenschap van hoe we met dit alles omgaan. We nemen iets uit de natuur, maar kunnen we ook iets terugdoen? Dit is verankerd in onze werkwijze: de tuin waar de medicinale planten worden verbouwd bijvoorbeeld, is Demeter gecertificeerd. Dat houdt niet alleen in dat er geen schadelijke stoffen in de natuur terechtkomen, maar ook dat het verzorgen van de bodem het uitgangspunt is. Daarnaast organiseren we teeltprojecten om iets aan de aarde en de telers terug te kunnen geven. Deze werkwijze stimuleert niet alleen de gezondheid van de mens, maar ook van onze planeet.’
Antroposofisch apothekers worden nauwer betrokken in het proces tussen arts en patiënt
Zelfherstellend vermogen
Het besef deel te zijn van de natuur en de wisselwerking tussen mens en plant inspireert Florian Bonte enorm. Ook de holistische kijk op ziek zijn en gezond worden is essentieel voor zijn werk. ’Als antroposofisch apotheker ga je niet alleen uit van wat de stofjes doen met de mens, maar vooral ook wat de mens met de stofjes doet.’ Die visie geeft voor hem een belangrijke meerwaarde aan de uitoefening van zijn vak. ‘Ik ben opgeleid in kijken naar wat het middel doet met de mens – tijdens mijn studie aan de universiteit was dat het uitgangspunt. Reguliere geneesmiddelen hebben vaak een dwingend effect op je lichaam, wat soms tot gevolg kan hebben dat je niet meer zonder kunt. De antroposofische geneeskunde gaat juist uit van het tegenovergestelde.
Antroposofische geneesmiddelen spreken het zelfherstellend vermogen van mensen aan. Ze werken ondersteunend en vitaliserend, maar je moet er dus zelf iets mee willen doen. Die benadering is voor mij een bron van inspiratie. Net als voor de patiënten, die hun ziekte of kwaal zien als een persoonlijke ontwikkelingsweg en daarom kiezen voor een route naar genezing die op hen persoonlijk is afgestemd en waarbij ze zich volledig gezien voelen, maar waarvoor ook hun eigen inzet nodig is om optimaal werkzaam te kunnen zijn.’
Meerwaarde
In die route naar genezing speelt de gelijkwaardige relatie tussen arts en patiënt een grote rol. De apotheker is de derde partij in de driehoek. Hoe ziet Florian zijn rol? ‘Nou, de chemie vindt in eerste instantie plaats tussen arts en patiënt: zij bepalen samen wat een geschikte behandeling of weg naar genezing kan zijn. Onze geneesmiddelen zijn slechts één van de vele mogelijke therapieën. Ik kom pas in actie op het moment dat er daadwerkelijk iets wordt voorgeschreven door een arts of specialist. Op aanvraag van een arts iets bereiden ervaar ik als een meerwaarde. In de reguliere farmaceutische industrie werkt dat vaak anders: daar doen wetenschappers onderzoek in opdracht van een farmaceutisch bedrijf en dan komt er een product. Antroposofisch apothekers worden nauwer betrokken in het proces tussen arts en patiënt. Daardoor kunnen we maatwerk leveren. Omgekeerd is het voor antroposofische artsen noodzakelijk om het bereidingsproces van de geneesmiddelen te kennen. Het bereidingsproces levert namelijk een bijdrage aan de werking van het geneesmiddel. Daarom organiseren we ook regelmatig nascholing voor artsen.’
De liefde en zorg die een verpleegkundige en een arts aan een patiënt geven, zijn minstens zo belangrijk als de medicatie
Uitwisselen
Dat hij in Nederland een eenling is, beperkt Florian Bonte niet in zijn ontwikkeling als antroposofisch apotheker. ‘Ik heb een aantal voorgangers die me regelmatig nog iets vertellen, er is veel literatuur beschikbaar en mijn collega’s buiten Nederland ontmoet ik tijdens internationale scholingstrajecten. Daarnaast leer ik veel van de artsen met wie ik samenwerk: zij hebben een andere manier van denken dan ik vanuit mijn expertise.’
In september 2020 nam Florian Bonte deel aan het medische wereldcongres ‘Crossing Bridges Being Human!’, in Dornach over 100 jaar antroposofische gezondheidszorg. Hij volgde er onder meer een workshop over de behandeling van Covid-19 vanuit de antroposofische geneeskunde, gegeven door een arts en een verpleegkundige. ‘De contacten met andere zorgverleners tijdens zo’n congres zijn ook leerzaam. Deze workshop liet bijvoorbeeld zien dat je covid-19 ook heel basic kunt behandelen. Een wikkel met zalf op het borstgebied gaf bijvoorbeeld al verlichting voor de patiënt, was de ervaring. Dat is iets wat ik echt gemist heb in alle informatie over patiëntenzorg: dat zo’n eenvoudige behandeling, waar je niet eens een arts bij nodig hebt of voor in het ziekenhuis moet zijn, al zo effectief kan zijn. En in bredere zin: als apotheker werk ik weliswaar samen met artsen en verpleegkundigen, maar we hebben allemaal onze eigen deskundigheid. Het is waardevol om die kennis te delen over de grens van je discipline heen. Het relativeert bovendien: de liefde en zorg die een verpleegkundige en een arts aan een patiënt geven, zijn minstens zo belangrijk als de medicatie die ik als apotheker kan bereiden.’
Maatwerk
Weleda opereert weliswaar internationaal, maar heeft in elk land een eigen invulling. Dat komt doordat de regelgeving voor antroposofische geneesmiddelen per land sterk verschilt. ‘Dat is heel dubbel. We zijn één Europa, maar het is niet overal even gemakkelijk om aan antroposofische geneesmiddelen te komen. In Frankrijk worden ze niet meer vergoed en in Spanje is de antroposofische geneeskunde zelfs verboden. In landen waar natuurgeneeskunde meer aanzien heeft, Duitsland en Zwitserland voorop, zijn vaak meer geneesmiddelen beschikbaar. In Frankrijk en Engeland is men meer van de homeopathie, waardoor Weleda daar ook meer een homeopathisch bedrijf is. Dat we in Nederland een eigen productieafdeling hebben, is bijzonder. In andere Europese landen is er alleen een verdeelcentrum of een marketingafdeling. Voor elk land waar we actief zijn, is dus maatwerk nodig. Ook in Nederland zijn de regels een aantal jaar geleden aangescherpt. We zijn toen overgestapt naar het op bestelling maken van geneesmiddelen. Daarmee zijn we in feite weer terug bij onze wortels, toen Weleda de eerste medicatie bereidde op verzoek van Ita Wegman. Nu kun je jouw medicatie rechtstreeks bestellen door een foto te appen van het recept dat je arts je voorschrijft. Handig en snel voor jou als patiënt, maar ook van belang voor ons. Doordat we zoveel bestellingen via de app ontvangen, kan de farmaceutische afdeling van Weleda in elk geval quitte spelen. Anders was het maken van geneesmiddelen in Nederland nu niet meer rendabel geweest.’
Florian Bonte (Geluwe (B), 1989) studeerde Farmacie aan de Universiteit Gent. Sinds 2014 werkt hij bij Weleda in Zoetermeer, 
waar hij zich onder andere bezighoudt met de bereiding en uitlevering van geneesmiddelen. In zijn vrije tijd zingt hij graag en doet hij aan hardlopen.
Meer weten?
Antroposofische geneesmiddelen | Huib de Ruiter | Te bestellen via Gezichtspunten.nl voor € 3,-
Ita publiceerde al eerder een artikel over de complementaire geneesmiddelenapp: ‘Bestellen bij de bron’.
Antroposofische geneesmiddelen helpen de patiënt om een ziekte zo door te maken dat hij zich na het genezingsproces werkelijk beter voelt. Antroposofische geneesmiddelen onderdrukken dus geen symptomen. Een antroposofische arts vormt zich een totaalbeeld van de patiënt en de ziekte. Hij let op de processen die juist in déze mens gaande zijn: hoe is zijn fysieke gesteldheid? Met welke instelling staat hij in het leven? Hoe is zijn levensloop? Hoe verloopt de ziekte? Hoe is het dynamische evenwicht dat gezondheid heet verstoord geraakt? Pas dan schrijft de arts antroposofische en/of allopatische geneesmiddelen voor. Bron: nvaa.nl
Sinds 2012 mogen apotheken in Nederland geen antroposofische geneesmiddelen meer op voorraad houden omdat deze niet geregistreerd zijn. Deze middelen mogen pas bereid en geleverd worden zodra ze daadwerkelijk zijn voorgeschreven door een arts aan een specifiek persoon. Daarom vind je de naam van de patiënt terug op het etiket van het geneesmiddel: het is voor jou peroonlijk bereid. Het laat zien dat beschikbaarheid van antroposofische geneesmiddelen is bemoeilijkt, maar het laat ook zien dat zorg bieden maatwerk kan zijn.