Column Marjolein Doesburg-Van Kleffens - Het beste van twee werelden

Slaapproblemen

Het blijkt dat ik niet de enige ben. In 2018 had 24% van de Nederlanders van 25 jaar en ouder slaapproblemen, volgens het CBS. Hier in Zwitserland is het helaas niet anders, al zou je denken dat die gezonde berglucht positief bijdraagt aan je slaapkwaliteit. Bijna 1 op de 10 Zwitsers (9,2%) in de arbeidsleeftijd lijdt aan een chronische slaapstoornis, vrouwen meer dan mannen. We tellen hier 800.000 gebruikers, ouder dan 16 jaar, van slaapmedicatie (2016). 200.000 van hen gebruiken dit langdurig (25%). Bijna alle ziektekostenverzekeringen bieden hier daarom een online slaaptest, een slaapcoach, online tips en vergoedingen aan voor onderzoek in een slaaplab. Dit is overigens vergelijkbaar met de praktijk in Nederland.

Slaapstoornissen zijn in veel westerse landen een ‘hot topic’ geworden omdat ook berekend is wat het verlies is aan effectiviteit, ziekmeldingen, extra zorg, medicatie – in Zwitserland samen goed voor een verlies van zo’n 10 miljard Zwitserse Franken per jaar op een bevolking van 9 miljoen inwoners. Het gaat dus om aanzienlijke bedragen. In Nederland zijn de kosten geraamd op ruim 12 miljard euro per jaar.

Krachtbron

Wat zegt het dat er zoveel slapeloosheid is, en zoveel verslaving aan slaapmiddelen? Voor mij past het bij het collectieve onbewustzijn van het belang van een gezond levensritme. Daarbij worstelen we ook nog met die veelheid aan prikkels en te weinig innerlijke rust om tot onszelf te komen. We staan letterlijk continu ‘aan’ en zijn bang iets te missen (Fear Of Missing Out: FOMO). Het is een neerwaartse spiraal, die doorbroken kan worden door het besef van een onzichtbare wereld, die onze krachtbron vormt, op het moment dat we onze vier wezensdelen de tijd en de rust geven om in de nacht gescheiden te worden, zodat een deel van ons wezen op reis kan gaan. Misschien dat we dit opnieuw kunnen leren in de Arlesheim Klinik, vlakbij Bazel. Deze antroposofische kliniek houdt een slaapspreekuur in hun gespecialiseerde slaappolikliniek. Ze bieden een integratieve ‘slaapgeneeskundige’ behandeling aan, die wetenschappelijk vastgestelde behandelingen uit de conventionele geneeskunde combineert met therapieën vanuit de antroposofische geneeskunde.

Slaappoli

Dr. Matthias Krötz, specialist slaapgeneeskunde in de Arlesheim Klinik, vertelde me er meer over. De slaappoli is bedoeld voor patiënten met chronische slapeloosheid, slaapgerelateerde ademhalingsstoornissen, rusteloze benen syndroom (restless legs), kanker gerelateerde vermoeidheid en een verstoorde biologische klok. Met hen wordt als eerste uitgebreid verkend welke problemen zich precies voordoen. Hierbij wordt niet alleen naar het slapen gekeken, maar ook naar wat er aan de orde is in het leven van de patiënt. Zijn er bijvoorbeeld problemen in de familie, relatie of op het werk? Hoe staat iemand in haar of zijn leven? Er wordt een speciale vragenlijst ingevuld, en zo nodig worden aanvullende metingen verricht met een cardiorespiratoire polygraaf. Dit apparaatje meet fysiologische parameters gedurende de slaap, zoals ademstroom, snurken, zuurstofsaturatie en bewegingen van het slapende lichaam. Soms meet de polygraaf deze factoren ook bij de patiënt thuis. Extra metingen kunnen worden uitgevoerd in een extern slaaplaboratorium.

Brede blik

Als het probleem helder is, wordt een persoonlijk voorschrift gemaakt dat de patiënt in staat stelt om weer een eigen ritme te vinden. Een slaaplogboek helpt hierbij: hoe lang duurt het inslapen, hoe lang wordt er geslapen, hoe verloopt het wakker worden, hoe ervaart de patiënt de kwaliteit van de slaap? Op basis hiervan kan een doelgericht en gepersonaliseerd advies worden gegeven over dag- en nachtritme, inclusief tips over hoe goed ‘af te schakelen’ voor het naar bed gaan. Behalve deze ‘slaapeducatie’ is soms ook cognitieve gedragstherapie onderdeel van dit advies, eventueel aangevuld met medicatie of therapie. Het prachtige Duitse woord hiervoor is ‘Konstellation’: deze indirecte verwijzing naar de kosmos maakt meteen de brede blik duidelijk. Medicatie kan zowel uit conventionele als antroposofische middelen bestaan, afhankelijk van het specifieke doel. Dit gebeurt altijd in overleg met de patiënt. Ook euritmietherapie kan worden toegepast, bijvoorbeeld bij patiënten die slecht slapen als gevolg van te veel stress.

Het concept van deze slaappoli richt zich dus op het integreren van diverse mogelijke behandelwijzen in het belang van de patiënt. Wat mij betreft is dit een krachtig voorbeeld van wat het betekent om ‘het beste van twee werelden’ samen te voegen tot één geheel. Dit streven draag ik graag verder, over de Zwitserse bergen heen; onderweg naar een Zwitserlevengevoel 2.0.

Verder lezen

Natuurlijk wordt ook in Zwitserland het nodige onderzoek gedaan naar slaap. Zo heeft de Universiteit van Bazel een afdeling chronobiologie, waar bijvoorbeeld onderzoek naar slaap(ritme) wordt uitgevoerd. Chronos is het Griekse begrip voor de lineaire, meetbare tijd.
https://mcn.unibas.ch/de/divisions/chronobiology/

Wat is eigenlijk de rol en functie van slapen vanuit antroposofisch oogpunt? Voor de geïnteresseerden: het Duitse antroposofisch medisch wetenschappelijke tijdschrift Merkurstab wijdde er in 2017 een themanummer aan: https://www.anthromedics.org/DMS-20734-DE

 

Zelfhulp

Over slaap is vanuit antroposofisch oogpunt geschreven in meerdere brochures van het Centrum Sociale Gezondheidszorg (www.gezichtspunten.nl):

Gids voor ziektepreventie en zelfmedicatie, Paul Meuwese, Gezichtspunten nr. 20

Slapen en slaapproblemen, Peter Staal & collega’s van therapeuticum

De Linde in Tilburg, Gezichtspunten nr. 37

Slapen en waken, Joop van Dam, Gezichtspunten nr. 41

 

Marjolein Doesburg-Van Kleffens (1970) studeerde Biochemie en promoveerde in de moleculaire biologie. Sinds 2021 woont en werkt ze in Bazel, onder meer als wetenschappelijk onderzoeker aan Universiteit Bazel en onderzoeks-
instituut Hiscia in Arlesheim. Daarnaast is Marjolein bestuurslid van EFPAM (European
Federation of Patient’s Associations for Anthroposophical Medicine).