Het levende vangen hoe doe je dat?
Tekst Marjolein Doesburg | beeld Frederiek Nelissen
Antroposofie komt vaak in je leven op het moment dat je zelf leven geeft. Dat geldt ook voor oud-bestuurslid Marjolein Doesburg van Antroposana. De komst van haar kinderen brachten door de jaren heen nieuwe zienswijzen met zich mee die haar ook anders deed kijken naar haar werk als klinisch chemicus. Ze verhuisde er zelfs voor naar Zwitserland. We gaan haar missen als bestuurslid, maar Antroposana heeft er een correspondent bij: vanaf dit nummer schrijft Marjolein over haar bevindingen als wetenschappelijk onderzoeker vanuit Arlesheim, de springlevende bakermat van de antroposofische geneeskunde.
Het was in de herfst van 2019, dat mijn man en ik tot een belangrijk inzicht kwamen: we wilden gaan werken en wonen in Zwitserland. In Arlesheim, om precies te zijn. Daar ging natuurlijk het één en ander aan vooraf. Al jaren waren we geïnspireerd door het antroposofische gedachtengoed, ieder op onze eigen manier. We komen allebei uit een traditioneel gezin en werkten aan moleculair, biologisch en medisch onderzoek. Toen onze kinderen waren geboren kregen we specifieke vragen over gezondheid en onderwijs. We kwamen in contact met het antroposofische consultatiebureau en daarna met de vrijeschool. Het voelde alsof we, mét onze drie kinderen, samen verder zijn gegroeid en ontwikkeld. Het mens- en wereldbeeld wat we vanuit de antroposofie kregen aangereikt, werkte als een lichtbaken op onze zee. Steeds als we woelige baren meemaakten, bleek die vuurtoren ons tot steun te kunnen zijn.
Hoe rijk en verbindend was het bijvoorbeeld om de krachten van Sint Joris en de draak te leren kennen. Of de compassie te ontdekken die mee geweven is in de mantel van Sint Maarten. Heel praktisch was het ook om te beseffen dat je een kind met een melancholische aard anders kunt helpen dan een kind met bijvoorbeeld een cholerisch temperament. En dat deze verschillen zich zelfs uitten in het anders doormaken van ziektes. De melancholicus vraagt om heel veel oprechte aandacht en verdrinkt bijna in het drama, terwijl cholerie de koorts kan opjagen tot spannende hoogte en toch vrij snel weer voorbij laat zijn. Binnen de uitdagingen van ons ouderschap bleek het ‘pedagogische principe’ ook een welkome hulp. Dat je als ouder je kind voorleeft wat het te ontwikkelen heeft. Zoals ritme en warmte verzorgen op het moment dat het fysieke lichaam van een jong kind zich vormt. En als het zich als puber helemaal verliest in emoties als boosheid of angst, probeer je daar rust en vertrouwen tegenover te zetten.
In 2009 kozen Zwitserse kiezers voor het bevorderen van complementaire geneeskunde, waarna dit streven verankerd werd in hun federale grondwet.
Samenhang
Gaandeweg gingen we met andere ogen naar ons werk kijken. Ons beeld van voedingskwaliteit werd uitgebreid met een besef van vitaliteit. Voedingswaarden hangen niet alleen samen met de hoeveelheid vitamine C of andere substanties – het doet er ook toe op welke grond en hoe planten groeien. Ons beeld van gezondheid werd ruimer, doordat we onze aandoeningen en ziekten konden zien als een manier van het lichaam om bijvoorbeeld een onbalans of ontwikkelvraag duidelijk te maken. Of het nou een hernia, de waterpokken of een simpele verkoudheid betrof, er ging een wereld voor ons open. Wat we vroeger duidden als botte pech, toeval of een tekort van een of ander stofje, konden we nu breder inbedden en in samenhang zien met wat er nog meer in ons leven speelde.
Buitenzintuiglijk
Makkelijk? Helemaal niet! Meer dan eens kregen we te horen: “wat doen jullie het toch ingewikkeld”. Helemaal toen we besloten dat we huis en haard gingen ‘opgeven’ om in het buitenland verder te werken. Samen met anderen, aan wetenschappelijk onderzoek naar wat we inmiddels al zo’n twintig jaar hadden verkend en van wezenlijk belang achten: het tot nog toe onzichtbare, wat voor ´het levende´ zorgt. Die eerstvolgende laag na het puur fysieke menselijk lichaam waarin onze vitaliteit huist: het etherische. Deze laag kun je niet direct materieel waarnemen, maar we kennen bijvoorbeeld al wel het verschil tussen iemand die er fit of juist moe uitziet. Volgens Steiner is de tijd rijp om deze eerste zogenaamde ´buitenzintuigelijke´ laag waar te nemen, als een volgende stap in onze mensheidsontwikkeling. Dit kan een diepe impact hebben op hoe we in onze cultuur kunnen omgaan met ziekte, dood en voeding. Met leven.
Wetenschappelijk onderzoek
Sinds drie jaar pendelen we tussen Bazel en Nederland. Met mijn man en zoon woon ik in Zwitserland, onze dochters wonen en studeren in Nederland. Het etherische is ook in het land van Ita Wegman en Rudolf Steiner niet via overzichtelijke wegwijsbordjes te vinden, maar onderzoek ernaar doen is hier wel mogelijk. Bijvoorbeeld in het gerenommeerde instituut voor kankeronderzoek Hiscia, waar mijn man en ik zijn gaan werken. Hier wordt voornamelijk gefocust op onderzoek naar homeopathische geneesmiddelen en maretakpreparaten (de bekende Iscador ampullen worden bij het gelijknamige, aan Hiscia gelieerde bedrijf geproduceerd). In Nederland is dit soort onderzoek aan een universiteit of instituut ondenkbaar. In Zwitserland waait een andere wind. Er bestaat zelfs een verplichte ziektekostenverzekering voor alternatieve geneeswijzen, nadat de Zwitserse kiezers er in 2009 voor kozen om het gebruik van complementaire geneeskunde te bevorderen. Dit besluit is ook verankerd in de federale grondwet. Sinds 1 augustus 2017 wordt medische zorg uit de volgende complementaire geneeswijzen gedekt en vergoed: acupunctuur, antroposofische geneeskunde, medicinale therapie van traditionele Chinese geneeskunde (TCM), klassieke homeopathie en fytotherapie (kruidengeneeskunde).
https://www.vfk.ch/wissenschaft/forschungsbereiche/
Ook aan Universiteit Bazel is men vooruitstrevend, doordat een bijzonder hoogleraar Translationele complementaire geneeskunde is aangesteld, in wiens vakgroep ik ook werk. We onderzoeken de effecten van enerzijds plantaardige geneesmiddelen en anderzijds warmte, op het menselijk immuunsysteem.
Daarnaast is er onlangs een onderzoekslijn opgestart om de ervaring en wijsheid van inheemse volken te verbinden met hedendaagse inzichten in de geneeskunde, ‘Lebendige Medizin of ‘lively medicine’ genoemd. Net als vele anderen geloven wij dat we onze kijk op gezondheid moeten veranderen om duurzaam en toekomstbestendig te kunnen werken. Met onderzoek naar verschillende culturen hopen we een breder overzicht en begrip te krijgen van hoe gezondheid en ziekte behandeld kunnen worden. We willen oorspronkelijke - bewezen - inheemse kennis en wijsheid combineren met onze eigentijdse, westerse benadering. Zo zoeken we naar manieren en praktische voorbeelden om het beste van deze werelden samen te brengen in een bredere visie op geneeskunde dan waar medici nu mee werken.
Wat is nodig om een nieuwe, duurzame en levenskwaliteit bevorderende geneeskunde te laten ontstaan?
Levensvatbare geneeskunde
Dit daagt ons uit om vragen te blijven stellen en te leren wat nodig is om een nieuwe, duurzame en levenskwaliteit bevorderende geneeskunde te laten ontstaan. Een geneeskunde waarin mensen weer echt verbonden raken met de natuur, met hun lichaam, ziel en geest. Een geneeskunde die echt gezondheidszorg genoemd kan worden. Een geneeskunde die levensvatbaar is, en de -“levende essentie“ stimuleert, zowel in ons mensen als in onze omgeving en de aarde waarop we leven. Interessant, omdat deze opvatting overlapt met de basis van de antroposofische geneeskunde, die nog maar 100 jaar jong is. Inheemse kennis gaat tot meer dan 5000 jaar terug en heeft daarmee meer credits in de huidige westerse medische wereld.
Rijpende tijd
Natuurlijk missen we ons vertrouwde gezinsleven en het live contact met onze dochters en andere dierbaren. Ons Duits is nog niet zo vloeiend als onze moedertaal. Voor het onderzoeken van het levende hebben we dus ook echt wel een aantal kleurrijke veren moeten laten. Partir, c’est mourir een peu. Maar de natuur doet ons ook deze herfst weer voor hoe het nieuwe alleen maar kan ontstaan als wat was mag afsterven of sluimeren, tot de tijd rijp is voor een nieuwe ronde om de zon.
Marjolein Doesburg (1970) studeerde biochemie en promoveerde in de moleculaire biologie. Bijna twintig jaar werkte ze als specialist laboratoriumgeneeskunde klinische chemie, als hoofd van een ziekenhuislaboratorium. Deze witte jas verruilde ze in 2021 voor wetenschappelijk onderzoek aan Universiteit Bazel en onderzoeksinstituut Hiscia in Arlesheim. Deze zomer liep haar bestuurstermijn bij Antroposana af, waarna ze doorstroomde naar het bestuur van EFPAM (European Federation of Patient’s Associations for Anthroposophical Medicine).