Kwik heeft een oplichtende, bijna zilverachtige glans. Dat vinden we ook terug in het Griekse woord Hydrargum. Hydros is water, argos is zilver. Water-zilver. Kwik hoort bij de zware metalen. Van de zeven metalen weegt alleen goud zwaarder. Een liter kwik weegt 11,3 kg. Kwik is dus loodzwaar! Kwik vormt parelvormige druppels, hoe kleiner hoe perfecter rond. Raken twee druppels elkaar, dan versmelten ze – in een oogwenk. Fascinerend om te zien en leuk om mee te spelen; je hebt zelf misschien ook wel eens genoten van het spel met prachtig glanzende kwikzilveren druppels als de koortsthermometer stukgevallen was. Dan konden vele minuscule bolletjes samenvloeien tot steeds grotere druppels, maar die grotere druppels waren maar moeilijk vast te pakken. Kwik is ongrijpbaar.

Omdat de meeste dingen lichter zijn dan kwik, komt alles wat in kwik terechtkomt bovendrijven. Het reinigt zichzelf

Eigenschappen

Kwik is ongelofelijk vloeibaar, nog dunner dan water. Dat laat zich maar moeilijk rijmen met de zwaarte. Een vinger in een potje kwik steken is een belevenis: je vinger wordt als het ware samengeknepen. Kwik maakt de huid ook niet ‘nat’: het hecht niet zomaar aan andere stoffen. En omdat de meeste dingen lichter zijn dan kwik, komt alles wat in kwik terechtkomt bovendrijven. Het reinigt zichzelf.

Eeuwen geleden wist men zich geen raad met de beoordeling van kwik. De mensen geloofden niet dat het een metaal was, dit wonderlijk vloeibare spul. Tot het rond 1840 extreem vroor bij Sint-Petersburg. Bij meer dan 40 graden onder nul wordt kwik vast. Een toen beroemde professor zag dat en liet vele mensen komen kijken. Toen pas raakte men overtuigd dat kwik een metaal is. Kwik verbindt zich wel met metalen – het lost ze zelfs op. Goud, tin en zilver lossen op in kwik, al gaat het heel langzaam. Een kwik-metaal verbinding heet een amalgaam. De Romeinen wonnen met behulp van kwik goud terug uit kleding waarin goud was verwerkt. Zij haalden hun kwik uit Spanje, uit Almaden, dat tot op de dag van vandaag een kwikmijn heeft. Kwik wordt in de natuur soms in pure vorm gevonden, maar meestal als Zinnober, het kwiksulfide. Dat is een oranjerood erts, dat eeuwenlang ook als kleurstof door schilders werd gebruikt. Zinnoberrood is een van de minst oplosbare stoffen en is dan ook niet giftig. Het kon na lange tijd wel verkleuren naar zwart-blauw.

In de tijd van de verovering en plundering van Zuid-Amerika door Spanjaarden en Portugezen werd het Spaanse kwik in grote hoeveelheden gebruikt. Gesteente werd bijvoorbeeld vermalen en intensief vermengd met kwik. Zo konden de fijnste gouddeeltjes opgenomen worden. Door uitpersen in een zeemleren doek (kwik gaat daar doorheen) bleef een brei over van goud-amalgaam. Dit amalgaam werd verhit, zodat het laatste kwik verdampte met achterblijven van het goud. In de Amazonedelta wordt met dit procédé nog altijd goud uit rivierslib gehaald.

Giftig?

Kwik roept snel angst op vanwege giftigheid. Dat is ten dele terecht. Dan gaat het echter vooral om dampen. Gewoon kwik wordt vrijwel niet door huid en slijmvliezen opgenomen. Het gaat wel vrij makkelijk in damp over. Dat een druppeltje kwik op de vloer al snel een kamer vol kwikdamp zou geven, is ongegronde angst. Er is een studie verschenen over de verdamping van de kwikdruppel die slechts geringe verspreiding van kwikdamp liet zien. Tegenwoordig is bekend dat de nieren opgenomen kwik vrij goed onschadelijk kunnen maken. Wel gevaarlijk wordt kwik in een chemische oplosbare verbinding, zoals in kwikchloride (Sublimaat), dat lange tijd als desinfectiemiddel is gebruikt. Pas buitengewoon gevaarlijk wordt kwik in een organische verbinding.

Het kwik-proces werkt vitaliserend: het brengt leven

Technische mogelijkheden

Door zijn unieke vloeibaarheid heeft kwik een grote rol gespeeld in de techniek. Een thermometer met kwik is bijvoorbeeld betrouwbaar omdat kwik heel gelijkmatig uitzet bij stijgende temperatuur. Bovendien hecht het niet aan het glas. Een barometer heeft een kolom van plusminus 76 cm kwik omdat het kwik zo zwaar is. Een barometer met water zou 10 meter hoog moeten zijn, hetgeen voor het aflezen natuurlijk erg onhandig is. De ouderwetse bloeddrukmeter werkt ook met een kwikkolom. In een tl-lamp zit een beetje kwikdamp. Dat licht makkelijk op in een spanningsveld. In de ouderwetse hoogtezon zat een kwiklamp. Bij hoge temperatuur gloeit de kwikdamp en straalt een groenig-blauw licht uit: UV licht.

Snelle boodschapper

Kwik heet in de chemie mercurius. Mercurius was in de Romeinse mythologie een pijlsnelle bode die bemiddelde tussen de godenwereld en de mensenwereld. In de beeldende kunst wordt hij dan ook afgebeeld met vleugels aan zijn enkels en op zijn helm. Mensen met veel kwik kwaliteiten in hun karakter zijn beweeglijk, communicatief en handig. Omgang met een mercuriaal mens werkt vaak verkwikkend.

Ze denken snel combinerend en hebben grote belangstelling voor van alles. Bereiken ze hun doel niet op directe wijze, dan wel via een omweg of een achterdeur. Dat is Mercurius ten voeten uit, die niet alleen boodschapper van de goden is, maar ook de god van handelaren en dieven. Zij brengen producten van een plek waar overvloed heerst naar plaatsen waar een tekort is. Mercurius is ook de god van de artsen. Genezen is vaak bemiddelen en het harmoniseren van eenzijdigheden door stroming en uitwisseling te stimuleren.

Wat kwik doet

Het kwikproces is een proces van stromen en bewegen. Alles wat in het lichaam stroomt, heeft hiermee te maken. Het kwikproces werkt vitaliserend: het brengt leven. Blijft ergens vocht hangen, dan kan een kwikpreparaat de stroom weer op gang brengen. Bij keelontsteking zijn de amandelen vaak gezwollen; er is een pijnlijke stuwing ontstaan. Soms is kou de oorzaak, maar ook diepe lotsgebeurtenissen kunnen een keelontsteking geven. Vaker is er stuwing doordat er een teveel was, te veel emotie bijvoorbeeld. Een brok in de keel wijst er al op dat in de keel iets kan stuwen wat vanuit de emotie komt.

Bij keelontsteking is die stuwing fysiek en zichtbaar geworden. Ook het opnemen van veel informatie kan een keelontsteking teweegbrengen. Het zijn nogal eens scholieren en studenten die vlak voor hun tentamens een keelontsteking krijgen. “Dat kan ik nu net niet gebruiken”, is dan de klacht. Maar het ongelimiteerd opnemen van nieuwe informatie is juist hetgene wat het lichaam oproept tot deze tegenreactie. Amandelen bestaan uit lymfklierachtig weefsel en spelen een rol bij de afweer van vreemde stoffen en invloeden. Te veel informatie opnemen wekt dan ook een afweerreactie op. Het geneesmiddel is Zinnober D6, wat snel verlichting kan geven (soms al binnen enkele minuten). Tegenwoordig heet Zinnober bij Weleda Cinnabariet, in feite de klassieke homeopathische benaming voor Zinnober. Van de grote organen zijn het de longen die met kwik-mercurius te maken hebben. Het zijn organen van uitwisseling. Alle slijmvliezen staan onder de regie van dit kwik-proces: hier is sprake van intensieve uitwisseling. Slijmvliezen zijn contactplaatsen tussen binnen en buiten. Waar deze intensieve uitwisseling stuwt en stagneert, daar helpt mercurius. Levensprocessen gaan weer stromen, gaan ademen. Vitaliteit en weerstand herstellen zich. Een oer-genezingsproces.

---

Huib de Ruiter werkt samen met collega artsen en therapeuten in therapeuticum De Lemniscaat in Leiden. Hij bestudeert de werkzame eigenschappen van grondstoffen voor antroposofische geneesmiddelen. In Ita deelt hij zijn bevindingen.

---

Het eerst wordt kwik vermeld door wijsgeer Aristoteles (384 v. Chr. – 322 v. Chr.). Hij noemt kwik ‘vloeibaar zilver’.

De Romeinen gebruikten zinnober voor het kleuren van muurverf. In Pompeï zijn die oranjerode wanden nog terug te vinden.

Kwik heeft het vermogen om andere metalen op te lossen, behalve ijzer en Nikkel. Daarom wordt kwik altijd in ijzeren flessen vervoerd.

Queen-zanger Freddie Mercury (1946-1995) koos zijn artiestennaam zorgvuldig: veranderlijk en ongrijpbaar als kwikzilver.

De kleinste planeet in ons zonnestelsel draagt heel toepasselijk de naam van de god Mercurius: hij draait verrassend snel om de zon.

Mercurius brengt humor (Humor= Grieks voor water). Humor geeft levendigheid, gezelligheid en kan heilzaam