Opstaan!

Tekst Johanna Priester | beeld Huibert Stolker

Eigenlijk is het een groot wonder: als we in slaap vallen verliezen we ons bewustzijn en ons handelingsvermogen totaal, om de volgende ochtend de draad gewoon weer op te pakken. Terwijl ons levende lichaam in bed is achtergelaten, is onze eigenheid blijkbaar ergens anders bewaard gebleven. Rudolf Steiner vertelt dat tijdens de slaap onze bewustzijns- en Ik-krachten vertrekken naar ‘dromenland’, de geestelijke wereld. Daar vertoeven we dan, zo zegt hij, in dezelfde sferen als die van de ongeborenen: we ontmoeten er de toekomstkrachten die op weg zijn naar de aarde. Als we daarvoor open leren staan, kunnen we hieruit impulsen meenemen naar ons aardse leven die de beschaving in de wereld verder kan brengen; kan helen zoals Steiner zegt. Dat is nogal wat!

Vrij bewegen

Twee fenomenen vallen op bij het wakker worden en opstaan (in deze volgorde, andersom levert problemen op: het slaapwandelen!). Allereerst trekt de ziel zich samen en krijgt richting. Vanuit een diffuse ongrijpbaarheid en bewusteloosheid ontstaan vorm en richting; waarneming, reactie en beweging, zelfbewustzijn. Dit alles gebeurt vaak in een oogwenk, soms duurt het wat langer. En vervolgens zien we bij de gezonde mens de verticale houding: we staan op.

Die houding is op zich al een groot wonder. Soms kan dat ineens tot je doordringen: dat we zomaar ontspannen kunnen staan op die kleine voeten die de aarde niet eens helemaal raken. Dat we ons vrij kunnen bewegen en met onze handen van alles kunnen doen. Waar de plant vastgeworteld overgeleverd is aan de omstandigheden en het dier zich horizontaal over de aarde beweegt, staan wij als mens rechtop, vrij tussen hemel en aarde, en bepalen ons eigen standpunt. In tegenstelling tot het dier hebben wij een Ik, een geestelijke kern van waaruit we betekenis geven en ons voortdurend (willen) ontwikkelen.

Opstandigheid

Als we ziek zijn is het vaak moeilijk om een eigen standpunt en richting te bepalen en vast te houden. Niet elke zieke hoeft letterlijk het bed te houden, maar innerlijk gaan we bij ziekte toch vaak wel liggen, overgeleverd aan de zorgenden die om ons heen staan (stáán!). De helende toekomstkrachten die we ontmoeten in de slaap, zijn bij dit liggen dan ver te zoeken. Zou het daarom zijn dat we geneigd zijn bij ziekte direct te zoeken naar een snelle en gemakkelijke oplossing? Het oplossen als (natuurkundige) kwaliteit is dynamisch gezien het tegenovergestelde van het wakkere concentreren en gerichte vormen vanuit het Ik. Bij snel oplossen past symptoombestrijding en het je erbij neer leggen, ‘ermee leren leven’.

Maar als het lukt om ergens gedurende het ziekzijn de gestrektheid tussen hemel en aarde te voelen en ons op te richten, dan blijkt er iets anders mogelijk. Al dan niet via een tijdelijk ‘opgelost zijn’ kan er een nieuwe vorm ontstaan, waarin we onze ziekte of gebrek werkelijk als een wezenlijk en mogelijk zelfs verrijkend element in ons leven hebben geïntegreerd. Vaak is er eerst een periode van opstandigheid nodig, voor je echt op kunt staan! Je zult wellicht moeten leren bukken en buigen, wat iets anders is dan je erbij neerleggen.

Meer zelfsturing

Het voelen van de verbinding met zowel hemel als aarde en je daarin helemaal strekken, werkelijk vrij staan, kan een intense ervaring zijn. Het kan voelen als een nieuw soort ontwaken, waarin je zowel aansluit bij de stralende kwaliteit van het licht als aan die van de aardse daadkracht. Euritmie(-therapie) is een prachtige manier om dit te ervaren: bijvoorbeeld in de klank ‘i’. In deze bewegingskunst wordt gewerkt met de klanken uit het alfabet omdat in taal dezelfde dynamiek leeft als in de bewegingen van je lichaam en je ziel. Ik-beleven is er ook bij het doelbewust lopen langs een rechte lijn – zeker als je diezelfde lijn vervolgens weer net zo doelbewust achteruit loopt. Begin- en eindpunt worden op die manier door jouw bewuste activiteit stevig met elkaar verbonden. Sterker nog: àlles wat zich in je bewustzijn ontvouwt en wat je daarna weer terug volgt tot het beginpunt, werkt versterkend voor het Ik. Ook als je niet in staat bent te lopen of niet goed rechtop kunt staan, is deze oefening uitvoerbaar. Of je nu na het koken de ingrediënten in gedachten weer ‘aan elkaar plakt’ en ongesneden voor je ziet, of bijvoorbeeld het alfabet achterstevoren op zegtde lijn van een gedichtje in omgekeerde volgorde afloopt, het effect is hetzelfde. Als je regelmatig zo’n soort oefening doet, ontwikkel je uiteindelijk meer zelfsturing en krijg je meer gevoel voor de toekomstkrachten die er in jouw handelen leven.

Terugblikken en vernieuwen

De zo gewaardeerde terugblikoefening is ook heel geschikt om zelfsturing mee te ontwikkelen. Je begint met voor je zien wat je zojuist ’s avonds nog hebt gedaan, en spoelt jouw dag stap voor stap terug, als een filmpje, tot je aangekomen bent bij het moment van opstaan. Dat moment waarop je de bovengenoemde toekomstimpulsen uit de nacht had kunnen oppikken voor verwerkelijking gedurende de dag. Terugblikken kun je ook als je werkt aan je eigen biografie – het maakt je gevoelig voor vragen als: Welke impulsen nam ik mee uit het voorgeboortelijke leven? Kan ik daar weer of nog voor stáán?

In het voorjaar ontwaakt de natuur en rijzen de planten weer op uit de aarde. Daar is sprake van een zich eeuwig herhalende cyclus, en niet van een wezenlijke vernieuwing. Tot het creëren van iets echt nieuws is alleen de mens in staat, dankzij zijn opgerichte houding. En dankzij de verbinding met dat grote geestwezen waarvan we de opstanding in het voorjaar vieren.

 

Benieuwd naar hoe het voelt om euritmie te doen?
Dit filmpje laat zien hoe de I-oefening gaat. De uitleg is in zeer begrijpelijk Engels. Op de website ­eurythmy4you.com vind je nog veel meer oefeningen.

https://www.youtube.com/watch?v=N-b7dB-SXqU

 

Startpuntje (voor bij het opstaan)

Moge mijn hoofd helder zijn als kristal,

mijn ogen de dingen zien zoals ze werkelijk zijn,

mijn oren tussen de regels door horen,

mijn mond de juiste woorden vinden

om de ander te bereiken.

Moge mijn keel slechts doorslikken

wat mij opbouwt en dient,

en weigeren wat mij kwetst of schaadt;

mijn schouders de kracht hebben

om mijn taak te dragen,

en af te schudden wat voor een ander bedoeld is.

Moge mijn handen warm, vaardig en verbindend zijn,

mijn adem ruim en bevrijdend.

Moge mijn hart het centrum zijn van al mijn handelingen.

Moge mijn buik verteren wat binnenkwam,

en dat loslaten wat zijn functie en tijd heeft gehad.

Moge mijn bekken geduldig dragen

wat voor altijd bij mij hoort,

en mijn rug zich soepel strekken tussen hemel en aarde.

Moge mijn dijbenen zorgen dat ik

steeds op de juiste plek ben,

mijn knieën buigen

voor wat onbegrijpelijk en onveranderlijk is,

mijn onderbenen aanvoelen

wat in deze omgeving passend is,

en moge mijn voeten zich stevig verbinden

met het hier en nu.

 

Johanna ­Priester­ is oud-huisarts en deelt haar kennis over ziek zijn en gezond worden nu op andere manieren. Op puntjes.nu schrijft ze kleine overwegingen. In Ita schrijft ze over het versterken van zelf-inzicht, gezond gedrag en over het aanvaarden van dat wat nu eenmaal hoort bij het leven. En Johanna heeft een videokanaal. Haar nieuwste videoboodschap gaat over hoe het is om een evenwichts­kunstenaar te zijn.

 

STREAMERS

Als mens staan we rechtop en bepalen ons eigen standpunt

Je uitstrekken tussen hemel en aarde kan een intense ervaring zijn

De mens kan iets echt nieuws creëren, dankzij zijn opgerichte houding