Het is bekend dat jongvolwassenen tussen de 18 en 28 jaar die problemen hebben doorgaans terechtkomen bij de gezondheidszorg voor volwassenen, terwijl hun problematiek eerder bij Jeugdzorg past. Erik Beemster: ‘Bij Queeste werken we niet met ‘schotten’ tussen de leeftijden, omdat we naar iemands individuele vraag kijken.

Zorg en markt

Was er tien jaar geleden één zorgkantoor dat alle zorg financierde, nu hebben we te maken met meer dan veertig verschillende loketten. Iedere afzonderlijke gemeente hanteert verschillende eisen en bedragen. Daarbij zijn de kwaliteitseisen toegenomen. De zorg is politiek gevoelig geworden, het vermarkten ervan is de nieuwe discipline, wat maakt dat alles weer snel kan veranderen. Iets wat we bij de Rafaëlstichting al langer doen: ‘innovatie’ en ‘verbetering van de samenwerking met andere instellingen en tussen disciplines’ wordt door politiek en wetgeving als ‘nieuw’ aangeprezen. In dit ‘verdringingsveld’ moeten we ons profileren. We werken nog altijd vraaggericht en zijn niet uit op omzet halen en groter worden. Wat allerminst de bedoeling was is dat door de marktwerking in de zorg de overheadkosten zijn toegenomen. En de diversiteit aan inkooploketten geeft onzekerheid aan medewerkers die vrezen voor hun baan. Een weinig motiverende context. Het is mijn rol werknemers te informeren en te prikkelen om ondernemend te zijn, maar daarnaast moet ik een buffer vormen tegenover de ‘onveiligheid’ van de overheid.

Hoe lastig de politieke ontwikkelingen ook zijn, het is de kunst om de cliënt hier niets van te laten merken. Dat is een hele uitdaging. We zetten ons daarvoor in door onze inspiratie, het antroposofisch mensbeeld, vorm te blijven geven.

We proberen de mens te begrijpen vanuit zijn lichamelijke, zielsmatige en geestelijke impulsen. Ieder individueel mens is, net als de hele mensheid, in ontwikkeling en elk mensenleven heeft een unieke plaats en opgave. Soms wordt deze opgave als probleem ervaren. Dan is het onze taak om de ontwikkelingskansen die achter de problemen schuilen samen met de ander zichtbaar te maken. Onze antroposofische zorg leggen we niet zozeer uit, maar laten die ervaren.

Jongvolwassenen

De groep tussen 18 en 28 jaar is voor de wet volwassen, maar in de praktijk wonen ze vaak nog thuis en zijn ze zoekende. Het uitproberen - van school, werk en vriendschappen - is een biografische wetmatigheid, die hoort bij de Ik-ontwikkeling die ze doormaken (zie kader). De vele vragen die een adolescent op zich af krijgt in deze tijd veronderstellen de aanwezigheid van een basis. Maar in hoeverre is die basis in de eerste 18 jaar aangelegd? Is de persoon voldoende in zijn lichaam geïncarneerd, is er een vorm van coherentie en integratie ontstaan? Een niet-sterke basis is te zien als een tijdsverschijnsel. In allerlei verbanden vragen we steeds meer van elkaar, sociale vermogens zijn steeds belangrijker geworden. We leggen de lat hoger en daardoor zijn er meer afvallers. Om die afvallers dienen we ons te bekommeren. Er wordt geroepen dat de zorg onbetaalbaar wordt, maar dat gaat hand in hand met een samenleving die heel veel vraagt van mensen. De jonge mens van nu is relatief minder geïntegreerd dan zo’n dertig, veertig jaar geleden. ‘Basis’ is een groot begrip’, legt Erik Beemster uit, ‘de ouders doen vaak hun uiterste best. Maar uit welk milieu ze ook komen, er bestaat een breed scala aan verleidingen: roken, drinken, computerverslaving en seks. Ouders hebben daar doorgaans geen zeggenschap over. We waken dan ook voor vingerwijzingen. In een eenoudergezin opgroeien kan heel goed gaan, maar wanneer je een kwetsbaar kind bent, zie dan maar eens met alles wat op je af komt om te gaan. In onze open en complexe samenleving is het voor adolescenten soms lastig integreren en ligt het vluchten voor de immense klussen die een Ik-ontwikkeling vraagt voor de hand. En niemand staat op ‘afvallers’ te wachten’, zegt Erik Beemster. ‘Maar eigenlijk zitten we juist wel op ze te wachten! Zij zijn het die onze toekomstige duurzame samenleving gestalte moeten geven, een samenleving die socialer is en die broederschap kent. De periode na de tweede wereldoorlog werd een bezitterige en ik-gerichte samenleving. Het zijn de jonge mensen van nu die daar een antwoord op kunnen geven.

Behandeling

Binnen de ambulante begeleiding van Queeste wordt door middel van gesprekken het appèl aan de ik-vraag: ‘wat wil ik in dit leven?’ nader onderzocht. Identiteitsvragen die daaruit voortkomen leiden bij de één tot angst- en stemmingsklachten, bij de ander tot verslaving. Bij jongvolwassenen die zelfstandig wonen gaat het om vragen als: hoe ga ik met mijn  geld om? Hoe met vriendschappen en hoe kom ik mee in de samenleving? Extra lastig zijn deze vragen wanneer de jongvolwassene reeds problemen heeft die te begrijpen zijn bijvoorbeeld vanuit de autisme spectrum stoornis (ASS). Als twaalfjarige is de confrontatie met zulke beperkingen al moeilijk. Nog heftiger wordt het wanneer je achttien bent en ook graag verkering wilt en geld wilt verdienen. Bij psychische problemen, als stemmings- of angststoornissen, ontwikkelingsproblemen als autisme en ADHD bieden wij behalve gesprekken ook niet-verbale behandelmethoden, zoals de antroposofische kunstzinnige therapie (schilderen, boetseren), euritmie-, spraak- en muziektherapie. Want hoe belangrijk het gesprek ook is, het is een vrij cognitieve aangelegenheid en we willen niet alleen werken vanuit de cognitie. Bij angstklachten en traumaverwerking wordt uitwendige therapie (inwrijvingen en wikkels) gegeven. Voor heftige trauma’s passen we de gangbare EMDR–therapie toe (Eye Movement Desensitisation and Reprocessing), geïntegreerd met structuur- en inzicht gevende gesprekstherapie. Cognitieve gedragstherapie combineren we met het versterken van de persoonlijkheid: de voeten op de grond krijgen en ‘ja’ kunnen zeggen tegen de levensopgave. Psychotische jongvolwassenen worden ook medicamenteus behandeld. Dan is er nog de gezinstherapie, een behandeling om tot autonomie en individualisatie te komen vanuit de gebondenheid. Met als doel voldoende veiligheid ontwikkelen om zich los te kunnen maken van het ouderlijk huis.

De zorgverzekeraar wil het ‘zorgpad’ als stramien laten werken met verkorte routes, behandelingen die ‘evidence-based’ (wetenschappelijk bewezen) zijn en geprotocolleerd. Een nauwgezet zorgpad bestaat bijvoorbeeld uit acht behandelsessies van twee maal met de psychiater en zes met de psycholoog. Voor een onderliggende identiteitsvraag is met deze huidige systematiek geen plaats. Dat het bewezen werkzame ingrediënt in een behandeling de therapeutische relatie is, meer dan de methodiek, wordt niet meegenomen. Het betekent voor ons werken in twee werelden; naast de gangbare wetenschappelijke behandelingen, passen wij additief de antroposofische toe. Gelukkig is de Hogeschool Leiden in samenwerking met de NVAZ (Nederlandse Vereniging van Antroposofische Zorgverleners) bezig om antroposofische therapieën als kunstzinnige therapie en muziektherapie wetenschappelijk te onderbouwen.

Uniciteit

Het met behulp van onze antroposofische zorg de unieke mens te laten verschijnen is een wezenlijk uitgangspunt van ons werk. Psychische en psychiatrische problemen zien we als een disbalans in de samenhang van de wezensdelen, het fysieke lichaam, de levenskrachten, het gevoelsleven en  het Ik. Om de unieke mens een unieke behandelwijze  te bieden is in de huidige tijd niet gemakkelijk. Graag ik daarom tot slot: wees zuinig op de antroposofische therapieen. Ze versterken de integratie, de wilskracht en de wilsrichting van de jonge mens.’

Queeste

Queeste heeft een breed antroposofische hulpaanbod. Ze biedt ambulante begeleiding aan kinderen, jongeren en volwassenen met verstandelijke en/of lichamelijke beperkingen, psychische en/of psychiatrische problematiek of een combinatie van beide. Voor kinderen, jongeren en jongvolwassenen tot 21 jaar met deze problematiek is er een logeerhuis. Op Texel worden verblijf en dagbesteding geboden aan jongeren en volwassenen. Men kan bij Queeste, gehuisvest in Alkmaar, terecht voor vragen die diagnostiek en (GGZ) behandeling betreffen.

s  I  www.rafaelstichting.nl/queeste/

Ik-ontwikkeling

In de antroposofische gezondheidszorg gaat het in de fase van de adolescentie in de kern om de ondersteuning bij de beginnende ontwikkeling van het Ik. Het Ik is naast het fysieke lichaam, de levenskrachten en de ziel, een van de wezensdelen van de mens. Het Ik stelt een mens in staat richting te vinden en te geven aan het leven. Rond het 21e jaar begint deze periode van zelfopvoeding. De Ik-organisatie wordt gestimuleerd door het opdoen van verschillende ervaringen zoals werk, het ontmoeten van anderen, reizen en vriendschappen. De Ik-ontwikkeling wordt gevoed door de idealen die een individu heeft.

---

Erik Beemster

Erik Beemster werkte twintig jaar als systeemtherapeut in de reguliere GGZ. Nadat hij lid was geworden van de antroposofische beroepsvereniging volgde hij de antroposofische psychotherapie opleiding van het NVAP (Nederlandse Vereniging ter bevordering van Antroposofische Psychotherapie). ‘De gangbare systeem-therapeutische - en de antroposofische psychotherapeutische opleiding vullen elkaar mooi aan’, vindt hij. ‘Bij de antroposofische therapie mis je wel eens de reguliere benadering en omgekeerd.’ Erik Beemster is behalve directeur van Queeste, ook directeur bij Midgard waar mensen met een ernstig verstandelijke beperking wonen, en zorgboerderij van Novalishoeve op Texel.