Afgelopen zomer werd de dagelijkse leiding van het Kindertherapeuticum in Zeist overgedragen aan een nieuw bestuur en zes maanden eerder vond de verhuizing plaats naar een groter pand. De kiem voor dit unieke antroposofische en gezinsvriendelijke behandelcentrum werd gelegd in 1990 door kinderarts Edmond Schoorel. Er bestond toen nog een antroposofische kliniek in Nederland: de Willem Zeylmans van Emmichovenkliniek in Bilthoven, onderdeel van het Medisch Centrum Berg & Bosch. Edmond Schoorel had de kinderafdeling ruim 3 jaar mogen leiden toen het Medisch Centrum in 1992 failliet ging. De kliniek kreeg nog een jaar de tijd om een nieuwe behuizing te vinden. Er volgde een periode van zoeken naar een andere plek, het ontwikkelen van bouwplannen en het schrijven van eindeloze rapporten. Zonder resultaat. Intussen reisde Schoorel door Nederland met z’n koffertje vol kinderartsspullen om spreekuur te houden in verschillende therapeutica. Alleen: ‘Het kostte te veel energie. Ik had geen team om me heen en moest het allemaal uit mijn eigen hoge hoed toveren.’

De drie stromen

‘Om niet overspannen te raken moest ik ermee stoppen. Met het team kindergeneeskunde dat zich in de kliniek gevormd had, besloten we toen gewoon maar te gaan beginnen met een Kindertherapeuticum met een poliklinische functie.

Zodra het kon wilden we invoegen in een ziekenhuis. Al snel begonnen we te groeien. Eerst werd duidelijk dat er een pedagogische stroom bij moest komen en weer een jaar later de psychiatrie. In de loop van de tijd barstten we twee keer uit onze voegen. Ons nieuwe huis aan de Wilhelminalaan voldoet aan al onze wensen: veel ruimte en we wilden een huiselijke, warme sfeer.’ In de kamers is veel hout, kleur en een massa kunst om te bekijken, waaronder schitterend glaswerk uit Murano. Kunst? Ja, want kunst is een deur naar een andere werkelijkheid, een andere wereld, zo staat beschreven in het boekje ter gelegenheid van de opening van het nieuwe pand. In de wereld waar de kinderen vandaan komen leeft scheppingskracht – het zien van menselijk scheppingswerk biedt de mogelijkheid voor een positieve herinnering voor kind én volwassene.

Het zien van menselijk scheppingswerk biedt de mogelijkheid voor een positieve herinnering voor kind én volwassene.

Een nieuwe kinderarts

Terug naar het nu. Blijft Edmond Schoorel spreekuur houden nu de dagelijkse leiding is overgedragen? ‘Voorlopig wel, maar ik ben 74 en wil graag een stapje terug doen. Naast mijn collega Roelie Jonkers komt er deze herfst hopelijk een nieuwe kinderarts, iemand met wie ik erg blij ben. Die ga ik nog mee inwerken en dan zullen we zien hoe het loopt. Mijn plan is om zeker bij de scholingen betrokken te blijven, als dat gewild wordt. We hebben al jarenlang de gewoonte om alle medewerkers vier dagen aan het eind van de zomervakantie vrij te plannen zodat we ons gezamenlijk kunnen bezighouden met antroposofie. Dat voelt als een rijkdom voor ons allemaal, maar het is extra fijn voor de nieuwe mensen, die soms wel geïnteresseerd, maar nog niet thuis zijn in de antroposofie. Verder behandelen we iedere donderdag een bepaald onderwerp. Nu is dat bijvoorbeeld het thema angst. In de loop van een jaar of twee, drie komt de hele antroposofische menskunde voorbij. En sinds een half jaar doen we met een flinke groep ook nog een uur het ouderwetse werk: een voordracht van Steiner bestuderen, samenvatten, uitkauwen.’

Hoe jonger het kind is, hoe meer de omgeving zich moet ontwikkelen opdat het kind zich kan ontwikkelen. De begeleiding van de ouders is dus immens belangrijk. Dit beschouw ik als het centrale thema van de moderne kindergeneeskunde.

Individuele aanpak

‘De antroposofische menskunde verandert niet, die verdiept zich in de loop van de jaren alleen maar. Wat wel veranderd is – en dat is niet alleen mijn verdienste maar dat doen we hier met z’n allen – is dat het beeld rijker wordt. Als je een kind op het strand zet, dan zie je een kind op het strand. Maar als je daar de duinen bijneemt en misschien het bos achter de duinen ook, dan heb je al drie territoria waarin je kunt kijken. Zo breiden we ons werkgebied uit. Voor de huidige kinderen is het nodig om specifieker te kunnen kijken. Ze vragen om een individuele aanpak. Toen het allemaal begon, zag ik nog veel kinderen met meer huisartsachtige problematiek; die blijft nu – en dat is maar goed ook – bij de huisartsen, antroposofisch dan wel regulier. Sinds de jeugd-ggz bij de wijk- en buurtteams is ondergebracht in 2015, buigen zij zich over alle min of meer eenvoudige problemen. Dus wij zien in toenemende mate complexe, uit de hand gelopen toestanden. We begonnen met één orthopedagoog, nu hebben we er zes! Hoe jonger het kind is, hoe meer de omgeving zich moet ontwikkelen opdat het kind zich kan ontwikkelen. Dat inzicht is gaandeweg binnen het Kindertherapeuticum heel duidelijk geworden. De begeleiding van de ouders is dus immens belangrijk. Dit beschouw ik als het centrale thema van de moderne kindergeneeskunde, of liever gezegd: van de zorg voor kinderen waar iets mee is.’

Als collega’s moeten we op elkaar kunnen terugvallen, elkaar aanvullen - op je eentje gaat dat allang niet meer. Niemand kan dat.

Kinderbespreking

‘Het doet je wat als dingen echt uit de hand gelopen zijn; als team moet je ook maar tegen al die drama’s bestand zijn. We moeten op elkaar kunnen terugvallen, elkaar aanvullen - op je eentje gaat dat allang niet meer. Niemand kan dat. Gelukkig hebben we al jaren een behoorlijk stabiel team, een voorrecht. We moeten het hoofd koel houden om te zorgen dat het hier ‘schoon’ blijft. Dat proberen we te realiseren door ervoor te zorgen dat alle ellende, emoties, gekwetstheid en onmacht dit huis ook weer uitgaan. Anders kunnen we niet verder. Het vraagt een actieve houding van ons allemaal. Elke donderdagavond bespreken we gezamenlijk de kinderen van de afgelopen week. We nemen waar, beschrijven en dan krijgt het zijn plek en hangt het niet meer in de ruimte. Zonder de handvatten van de antroposofie redden we dat niet, dat is voor ons allemaal wel duidelijk.’ Om zich heen wijzend: ‘Dan hadden we dit niet voor elkaar gekregen.’

---

Verder lezen
Hoe kijkt Edmond Schoorel aan tegen het coronatijdperk? Wat staat ons te doen?
https://www.antroposana.nl/2020-3-de-ontkenning-van-de-etherwereld-247

Over onder- en bovenstroom

Edmond: ‘Van Frank Wijnbergh, die als huisarts vele decennia in Amsterdam praktijk hield, adopteerden wij het begrip boven- en onderstroom. Daarmee werken we met veel plezier in de kinderbesprekingen. De onderstroom staat voor waar het kind vandaan komt - wat neemt het mee aan vermogen en onvermogen; vanuit de erfelijkheid maar ook vanuit vorige incarnaties? Het is de plek waarin constitutie, temperament en karakter wonen: zo ben ik nu eenmaal. Met de term bovenstroom wordt aangeduid dat je een mens in ontwikkeling bent. In welke wereld word ik geboren, wie ontmoet ik daar, welke dingen kom ik tegen in de mensen, dieren, planten, de feiten – in dat wat mij overkomt? En: hoe ga ik daarmee om?’

---

Kinderarts Edmond Schoorel (1947) begon zich in 1979 te verdiepen in de antroposofie. Zijn weg liep via de scholingscursus (een stoomcursus antroposofie van drie maanden die destijds gegeven werd, red.), de antroposofische artsenopleiding en een opleiding heileuritmie. Hij werkte een half jaar mee in het ziekenhuis in Herdecke (D). Daar zag hij dat je de antroposofie ook heel praktisch in een ziekenhuisomgeving kunt toepassen. Eenmaal terug nam hij deel aan de initiatiefgroep en verbond zich als arts aan de op te richten Zeylmans van Emmichoven-kliniek voor antroposofische geneeskunde. Voor hem onvergetelijk zijn de talloze lezingen en cursussen die hij volgde bij ‘reuzen’ onder wie artsen Joop van Dam, Frank Wijnbergh en Thomas Göbel: ‘Van hem komt het onsterfelijke woord denknotwendig, fantastisch. Want in de medische opleiding leerde je hoe het ís, maar niet hoe je erover dénkt en dat je je denken een beetje ordelijk bij elkaar houdt.’ Schoorels levenswerk kreeg gestalte in het Kindertherapeuticum, dat hij onder anderen ontwikkelde met Ruth Keller (ouderbegeleiding) en Regien van der Velden (maatschappelijk werk en organisatie). Een gastvrije plek, met oog voor de noden van het hele gezin. De kring van patiënten, collega’s en Vrienden van het Kindertherapeuticum groeit nog altijd.
www.kindertherapeuticum.nl