Muziek woont in de hemel

 ‘Kinderen met autisme wonen nog een beetje daar’, muziektherapeut Anne Margreet Muller wijst omhoog, ‘de vraag die aan mij gesteld wordt als kinderen hier komen is of ik ze een beetje uit de hemel los kan peuteren en mee kan nemen naar de aarde.’

Muziektherapie is in het kindertherapeuticum één van de eerste behandelingen die een jong kind met autisme kan volgen. Dit wordt hier gegeven door muziektherapeut Anne Margreet Muller. Na jarenlang als docent op de vrije school te hebben gewerkt, startte zij in 2008 als muziektherapeut bij het Kindertherapeuticum in Zeist. Hoewel ze zowel de opleiding tot muziektherapeut als beeldend therapeut had gevolgd, was wat haar betreft de stap naar muziektherapie niet van tevoren gepland: ‘Sommige dingen gebeuren gewoon. Er werd opvolging gezocht en ik kende degene die hier werkte’.

Richting de aarde

Dat voor kinderen met autisme haar muziektherapie vaak de eerste behandeling is, is volgens Anne Margreet niet gek: ‘Ook muziek woont in de hemel. Daarom zingen moeders altijd voor hun baby’s. Vooral voor kinderen met autisme is muziek ook op latere leeftijd nog hun ingang. Vanuit de muziek probeer ik ze dan langzaam mee te nemen richting de aarde.’

De reis die Anne Margreet en een kind samen maken, gaat niet via een vastgestelde route: ‘Ik heb heel wat plannen en ervaring in mijn rugzak, maar als een kind binnenkomt ga ik eerst op zoek naar zijn enthousiasme. Weet hij nog wat we de vorige keer hebben gedaan? Wat vond hij leuk? Meestal weten kinderen uiterst scherp wat ze nodig hebben. Wat ik doe is ze het vertrouwen geven dat ze dat inderdaad weten. Van daaruit ontstaan de dingen vanzelf. Ik zoek hoe ik ze meer in het luisteren kan krijgen, en hoe ik voorzichtig toch contact met ze kan maken.’

Hoe breed muziektherapie is, is nauwelijks te beschrijven. Naast dat het een ingang is om contact te maken, bevat muziek ritme. Omdat ritme een vorm is van tijd, kun je daarmee de verbinding maken met het etherische lichaam. Die verbinding maken is essentieel in de behandeling van autistische kinderen. Daarnaast heeft muziek de eigenschap dat een toon weg is nadat die gespeeld is. Of de toon ‘goed’ of ‘fout’ was, is nooit meer te achterhalen. Dat geeft veel kinderen een gevoel van veiligheid.

Ook de ‘eerlijkheid’ van een instrument – zoals jij speelt zal de toon worden – kan een veilig gevoel geven, maar dat heeft ook een andere kant: ‘Ook je lichaam is een instrument’, legt Anne Margreet uit, ‘en vooral voor autistische kinderen kan dat nog wel eens een beetje eng zijn omdat ze niet verbonden zijn met hun lichaam. Op een snaarinstrument tokkelen is dan een eerste stap. Daarna kun je een lange streek maken. Dat levert een mooie volle toon op, maar daarvoor moet je wel durven ‘ademen’. Je moet je groot durven maken en je moet de ruimte durven innemen.’

Houvast

Muziek kan, naast therapeutisch, volgens Anne Margreet, ook goed ingezet worden in het dagelijkse leven van een kind. Niet alleen kunnen rituelen met muziek, zoals een liedje voor het slapen of het eten, kinderen veel houvast geven, ook overgangen tussen bijvoorbeeld spelen en naar buiten gaan kunnen makkelijker gaan met muziek: ‘Een dwingende opdracht is voor een autistisch kind lastig. Vooral als hij net in zijn spel zit. Dan is muziek een handig hulpmiddel. Door een opdracht zingend te brengen: ‘we gaan nu lekker naar buiten, dus ruim je spulletjes maar op’, haak je aan bij de leefwereld van het kind, en geef je hem de ruimte om met je mee te bewegen.’

De meeste autistische kinderen die Anne Margreet ziet, zijn tussen de zes en dertien jaar oud. ‘Één keertje had ik een kind van drie, maar dat was een uitzondering’, vertelt ze. De muziektherapie wordt meestal in blokken van acht sessies gegeven. Dat is aan de ene kant omdat alle opvolgende therapieën ingepland moeten kunnen worden, maar dat is niet het enige: ‘Je ziet dat er na acht sessies vaak ook echt een start is voor een nieuw begin. Ik ben erg blij als het de kinderen in die acht keer is gelukt om echt verbinding te maken met een instrument en om ook vertrouwen te krijgen in mij als speelmaatje. Dat is namelijk ook een vorm van verbinding maken. Van de ouders krijg je dan meestal terug dat er thuis meer rust en ontspanning is.’ Hoewel ze al heel veel kinderen heeft gezien, blijft dat voor Anne Margreet bijzonder om terug te horen: ‘Zo’n halfuurtje spelen hier’, concludeert ze met een glimlach, ‘werkt dus toch wel flink door.’  ∞