Edmond Schoorel: ‘In het begin van de coronatijd heb ik een brochure geschreven om een beetje tegenwicht te geven aan de oorlogstaal die in de media verscheen. De grote uitdaging waar we nu voor staan is waar we ons gevoel van veiligheid en vertrouwen vandaan halen. Besteed je dat uit aan afstand houden, regels en mondkapjes - wat zeker voor sommige situaties prima is? Wat is volgzaam gedrag, wat is verstandig gedrag en wat is wel afgewogen? Waar houd je je aan de regels omdat je gewoon lomp bent als dat niet doet en hoe blijf je toch overeind als autonoom mens, terwijl de wereld op z’n kop staat?’

De verantwoordelijkheid voor jezelf en je kleine leefwereld moet echt worden uitgebreid met de verantwoordelijkheid voor de natuur en je medemensen.​

Verantwoordelijkheid

‘De vraag is hoe je je innerlijke vrijheid behoudt als er uiterlijke dwang is. Er gaan mensen dood, hoor je overal. Ja, mensen gáán dood. Maar waaraan meet je af of het iemands tijd is om dood te gaan of dat dat niet het geval is? We gaan corona alleen maar overwinnen – deze crisis gaat weer voorbij en dan komt de volgende crisis – als we een verhouding hebben gevonden ten opzichte van de geestelijke wereld en het principe van de vrijheid. De slogan “Alleen samen houden we het coronavirus onder controle” wekt de indruk dat we door gehoorzaamheid aan de regels de epidemie gaan bedwingen. Ik vind dat niet echt geschikt, maar ondertussen doet deze crisis wel een groot appèl op onze medemenselijkheid en ons gevoel van verantwoordelijkheid voor de rest van de wereld. Spiritueel gezien zou ik zeggen: of we nou willen of niet, we gaan naar een ontwikkeling van de volgende fase van de wereld en die kan alleen maar verder als we het – inderdaad - sámen doen. Het komt erop neer dat iedereen zich voor de rest van de wereld verantwoordelijk zou moeten voelen. Daar kun je in kleine kring mee beginnen en vervolgens maak je je kring groter en groter. Ja, de verantwoordelijkheid voor jezelf en je kleine leefwereld moet echt worden uitgebreid met de verantwoordelijkheid voor de natuur en je medemensen. En straks voor de hele wereld. Het ikke-ikke-ikke moet naar de achtergrond.’

Levensenergie

‘Wat we in het Kindertherapeuticum doen sinds corona? We houden ons keurig aan de regels. We hebben de wachtkamers uitgebreid, houden afstand, wassen onze handen en niezen in onze ellekom en als medewerkers of patiënten ziek zijn, raden we ze af om te komen of we sturen ze naar huis. Dat gaat allemaal prima. Allemaal uiterlijkheid. De innerlijkheid is dat we proberen om de angst uit het pand te houden. Niet makkelijk, want ouders, grootouders en kinderen zijn bang gemaakt. Maar waar ben je nou eigenlijk bang voor? Misschien zit het wel zo: als je dicht bij elkaar komt, sta je in elkaars etherlijf oftewel levensenergie. Dan ben je besmettelijk. Niet via bacteriën en virussen, maar via wat je uitstraalt. Op het moment dat je een kind bij je neemt en troost, is jouw gevoel van vertrouwen immers “besmettelijk”. Bij volwassenen werkt dat meestal ook heel goed: een arm om iemand heen slaan en er zíjn. Wat nu feitelijk gecoupeerd wordt met anderhalve meter afstand houden en mondkapjes is dat mensen elkaar niet langer kunnen besmetten met hun stemming - in positieve en negatieve zin. Je kunt het zien als een enorme ontkenning van de realiteit van onze levensenergie.’

Dankbaarheid

‘Binnen het veld van de geneeskunde is het een hele klus om een besef van het etherische – dat wat ons levend maakt en laat functioneren – wáár te krijgen. Voor de meeste mensen bestaat het niet. Dat was niet alleen in Steiners tijd zo. Nog steeds is het fysiek waarneembare heel dominant. De anderhalve meter afstand is eenvoudigweg een maatregel waarmee de realiteit van het etherlijf ontkend wordt. Geniaal. Hoe verzin je het? Toen ik dat bedacht had, kon ik er weer vrede mee hebben. We moeten dus op een andere manier dat etherische verzorgen opdat de boel niet verkommert. Hoe ga je met je gezondheid om, wat is de plaats van salutogenese in de anderhalve meter samenleving? Wat is ons zelfherstellende vermogen waard in een wereld zonder cultuur? Grote vragen. Hoe verzorg je in je eigen leefomgeving het etherische? Toon je bijvoorbeeld dankbaarheid voor het voedsel dat je eet, voor de bloemen in je huis of je tuin, de lucht die je ademt, de grond die je draagt? Hoe ga je om met de kabouters en de elfen en de vuurwezens, zodat ze weten: wij mogen er ook zijn? Wir möchten erkannt werden, zeggen ze in die prachtige reeks van de Flensburger Hefte. Wir möchten dass sie wissen dass es uns gibt. Dat wij er zijn! Als we nou een paar stappen zetten in ons besef voor al wat leeft, dan komt het wel goed met die corona en kunnen we dat overheersende idee van besmettelijkheid achter ons laten.’

We moeten met al dat schermgebeuren drie keer zo hard ons best doen om kinderen te laten zien dat er een echte wereld is, zodat ze zich erin thuis kunnen voelen.

Hechten

‘Van ongeveer de helft van de kinderen die we hier zien, horen we dat ze enorm opgeknapt zijn van de letterlijke rust die de lockdown met zich meebracht. Zij leidden een leven dat ze eigenlijk niet aankonden, in drukke klassen. Voor hen is het een zegen geweest dat ze niet meer van alles moesten. En voor de andere helft is het explosief geworden. Er zijn gezinnen uit elkaar gespat, ze kregen te maken met agressie en vergeet de opmars van de elektronica niet. Want nu blijkt dat we ook op afstand kunnen communiceren, worden we meteen met een grote schaduwkant geconfronteerd. Veel kinderen zijn verdwenen achter hun schermpje, want papa en mama moeten thuis werken, dus ga maar een filmpje kijken. Dat vind ik misschien nog wel de ergste bijwerking van alle maatregelen, dat het gewoon vinden dat je kind urenlang achter een scherm zit zo enorm toegenomen is – tijdens de lockdown gemiddeld zeven uur per dag. Lessen volgen, logopedie of muziektherapie krijgen via een beeldscherm! We zijn met z’n allen toch een beetje gaan denken dat het kan. Als je zou willen verzinnen hoe je kinderen uit de reële wereld in de virtuele wereld kunt krijgen, dan stuur je corona de wereld in. Heel knap. Ik ben niet van de complottheorieën, maar kijk gewoon naar de fenomenen. Zitten wij hier ons best te doen om kinderen met hun lagere zintuigen als tast-, evenwicht-, bewegingszin in hun lijf te krijgen… dat is de helft van ons werk, wist je dat? En in één klap lukt het om miljoenen kinderen uit hun lijf te krijgen. Ik vind dat antroposofen daar een mening over moeten hebben. Wat is hier aan de hand? We moeten met al dat schermgebeuren drie keer zo hard ons best doen om kinderen te laten zien dat er een echte wereld is, zodat ze zich erin thuis kunnen gaan voelen. Daar hoort bij: vertrouwd raken met je eigen lichamelijkheid, je medemensen en de natuur. Je thuis voelen in de echte wereld heet: hechten. Gehechtheidsproblemen, die epidemisch zijn momenteel, zorgen voor veel angst en onrust. Maar als je gezond tegenwicht blijft geven, dan kunnen die schermen geen kwaad.’ 

Vertrouwen

‘Ik vind dat wij bevoorrecht zijn dat we vanuit de antroposofie gedachten over dit soort dingen kunnen vormen. Om ergens iets van te vinden zonder dat je in complottheorieën of demonstraties terecht komt. Of iets van Rutte te vinden. Ik vind niets van Rutte, hij doet zijn best. Ik vind ook niks van Grapperhaus; ik ben de man diep dankbaar dat hij heeft laten zien dat die maatregelen echt niet kunnen. Maar we zouden als weldenkende mensen wel het voorbeeld moeten geven. Laten zien dat er een mogelijkheid is om onze kinderen in deze gekke wereld met zijn elektronica en zijn angst vertrouwen te geven. Het is van wezenlijk belang dat kinderen veruit het grootste deel van de dag in contact zijn met de zintuiglijk waarneembare wereld. Dat zullen wij hen als ouders en opvoeders moeten blijven voorleven. Er is geen betere tijd om dit te oefenen dan nu, want de angst gaat door de wereld – en niet zo’n beetje. Dat we aan kleine kinderen gevoelens van angst, schuld en schaamte leren… Wie is de heer van de schuld, de schaamte en de angst? Wie gehoorzamen we?’

Verbind je kind met de echte wereld

Tegenwicht bieden tegen schermtijd, hoe doe je dat? Kinderen ontwikkelen zich aan alles wat leeft en concreet is, zoals:

• Buiten spelen, wandelen of fietsen
• Handmatig schrijven, tekenen, schilderen, bouwen
• Samen koken of klusjes doen in huis
• Werken in de (moes)tuin of iemand daarbij helpen
• Lezen en voorlezen – ook als je kinderen dat al zelf kunnen
• Een muziekinstrument leren bespelen
• Samen de dag afronden: wat was er fijn vandaag?

---

Kinderarts Edmond Schoorel (1947) legde in 1993 samen met anderen de basis voor het Kindertherapeuticum: een gezinsvriendelijk behandelcentrum voor kinderen met een zorgvraag. De antroposofie inspireert de medewerkers tot op de dag van vandaag, op een praktische manier. Uniek is de multidisciplinaire diagnose en behandeling die kinderartsen en therapeuten in nauwe samenspraak met de ouders verzorgen. | kindertherapeuticum.nl

Verder lezen?
Het Kindertherapeuticum biedt een groot aantal brochures en boeken aan over zeer diverse onderwerpen, geschreven vanuit antroposofisch gezichtspunt door artsen en therapeuten. De brochure ‘Virussen en ontwikkeling’ schreef Edmond Schoorel naar aanleiding van de corona-uitbraak. Voor €3,- te bestellen | kindertherapeuticum.nl/over-ons/brochures-en-boeken/

---

Over natuurwezens:

• Was die Naturgeister uns sagen (FH 79), Neue Gespräche mit den Naturgeistern (FH 80) | 

  https://www.flensburgerhefte-shop.de/hefte-und-buecher/flensburger-hefte.html

• Leven met natuurwezens | Roland en Lieke Schwaiger-Dijkstra | Nearchus

 

Over de waarde van antroposofische gezondheidszorg lees je in Ita magazine. Bestel een gratis exemplaar. | antroposana.nl/ita/ita