Kinderen op het spreekuur

De ontmoeting vindt plaats in lommerrijk Bilthoven in het sfeer en rust uitademende huis van dokter Schoorel. Herstellend van een ziekte en werkend aan zijn conditie heeft hij juist een twee uur durende fietstocht achter de rug. Al van jongs af wilde hij ‘dokter’ worden. Tijdens zijn opleiding in Groningen trok de kindergeneeskunde hem, maar het werd huisarts omdat de destijds maandenlange opname van zieke kinderen in het ziekenhuis als vrijwel enige behandelingsmethode hem niet beviel. Later ontdekte hij elders dat het ook anders kon en koos hij alsnog voor deze specialisatie. Hij kwam daarbij in Leiden en Rotterdam terecht. In Leiden ontmoette hij Aart van der Stel, die hem met enthousiasme vertelde over zijn voorgenomen opleiding in Arlesheim. Dit was de toen enige mogelijkheid om antroposofisch arts te worden. De al aanwezige interesse voor de antroposofie en de antroposofische geneeskunde werd hierdoor opnieuw bij hem aangewakkerd. Dit resulteerde in zijn opleiding tot antroposofisch kinderarts in het antroposofisch ziekenhuis in Herdecke (Duitsland) bij Wolfgang Goebel. Daar zag Edmond Schoorel hoe de antroposofische geneeskunde heel goed te integreren is in het medische bedrijf. In 1996 richtte hij met anderen het Kindertherapeuticum op, waar hij nog altijd werkzaam is. Begonnen in Utrecht, later verhuisd naar het voormalige pand van de Triodos Bank in Zeist. De werking van de mooie en verzorgde omgeving is daar ook voor de ouders van kinderen voelbaar, vertelt hij.

Geniaal

Het boek Kinderspreekuur werd geschreven door dezelfde Wolfgang Goebel, kinderarts en hoofd van de antroposofische kinderafdeling in Herdecke, waar Edmond Schoorel zijn opleiding deed. Hij schreef het samen met Michaela Glöckler, eveneens kinderarts, eerst in Herdecke. Later werd ze in Zwitserland hoofd van de internationale antroposofische medische sectie. Dat het boek nu opnieuw verschijnt is te danken aan de tomeloze en perfectionistische inspanningen van Michaela Glöckler, zegt Edmond Schoorel. ‘Het is wereldwijd een buitengewoon goed verkocht en gelezen naslagwerk. In Duitsland beleeft het zijn achttiende druk sinds de eerste in 1984. Trouw en consequent verzorgt Michaela Glöckler de herdrukken. Ontwikkelingen en veranderingen die effect hebben op de kindergeneeskunde worden nauwgezet verwerkt in elke nieuwe druk. Zo integreerde ze de rol van kernenergie, de media en die van gescheiden ouders. Teksten die niet meer voldoen worden in een nieuwe druk weggelaten of aangepast.’ Schoorel kwalificeert haar werk sinds de eerste verschijning van het boek als ‘geniaal’.

Edmond Schoorel deed veel redactiewerk voor de Nederlandse vertaling en paste de inhoud aan de Nederlandse situatie aan. Het boek is op een enigszins stellende manier geschreven, zoals dat in het Duits gebruikelijk is (‘man soll...’). In Nederland wordt doorgaans een beweeglijker vorm gebruikt. ‘Helemaal verhollandsen kun je een Duits boek niet. Dan zou je het moeten herschrijven.’ Hij noemt het een ‘voorschrijfboek’ dat gebaseerd is op degelijke argumenten. Een aanrader voor alle gezinnen.

Lezenswaard

Wat maakt nu Kinderspreekuur zo lezenswaard? ‘Het is een combinatie van medische naast pedagogische adviezen. Het uitgangspunt is: hoe verzorg je de gezondheid van kinderen vóórdat ze ziek zijn, en als ze ziek zijn: hoe help je een kind die ziekte zo goed mogelijk te doorstaan? Dit is de zogenoemde salutogenese. In tegenstelling tot de pathogenese die het ontstaan van ziekte beschrijft, houdt de salutogenese zich bezig met de oorsprong van gezondheid. De rol van groei, voeding, inentingen, school, kinderziektes, warmte en media worden tegen het licht gehouden en het effect ervan op de rest van een mensenleven. Het is ook een praktisch boek dat zelfhulpmiddelen aandraagt.’ Het praktische is niet per se een antroposofische verworvenheid, zegt Edmond Schoorel. Het is bij de antroposofie blijven hangen omdat het ‘praktische’ in Nederland en veel andere westerse landen is uitgesleten.

‘Dat kleine kinderen niet meer in wol, maar eerder in katoen worden gehuld, heeft bijvoorbeeld een effect op de warmtehuishouding later in het leven. Het voorschrijven van middelen is een allopathische manier van denken. Het antroposofische gehalte zit hem in de salutogenese en in de gedachtengang dat er samenhangen bestaan in een mensenleven. De mens is een natuurlijk, biologisch, psychisch en geestelijk wezen met goed te onderscheiden wezensdelen. De reguliere literatuur beperkt zich vaak tot het opvoeden van de ziel, wat antroposofisch gezien een eenzijdig gezichtspunt is. Zo wordt al lezend de antroposofie in het boek ingevlochten.’

De toonzetting van het boek is in de loop der jaren gelijk gebleven: als ouders heb je een ‘Himmelsbote’, een godsgezant in huis. In alle bescheidenheid mag je die een tijdlang onder je hoede nemen en begeleiden naar waar dit kind voor op aarde is gekomen. ‘De komst van een baby brengt de jonge ouders haast vanzelf in een sfeer van eerbied en verwondering. Dat is een ideale stemming om stil te staan bij de niet-alledaagse kanten van het leven. De opbouw van het levenslichaam en de gewoontes moeten verzorgd worden, de geest heeft (op)voeding nodig. De mens verkommert als die verzorging niet of niet voldoende plaatsvindt. Het boek windt er geen doekjes om: bij in gebreke blijven doe je het werk van opvoeder niet goed. Het boek begint bij de zuigelingenverzorging, bij de peuters en kleuters, want zíj gaan straks de wereld bevolken!’

Kindertherapeuticum

In de wachtruimte van het Kindertherapeuticum klinkt geen achtergrondmuziek, er wordt intensief gespeeld met het houten speelgoed en op de tafel ligt voor de ouders het boek Kinderspreekuur. De drijfveer van het therapeuticum is salutogenetisch van aard: wat je nu doet is bepalend voor het latere leven. Dit legt op ouders een verantwoordelijkheid. ‘Maar verantwoordelijkheid kan verlammend werken of deprimeren. In het Kindertherapeuticum gaat we hier op een bemoedigende manier mee om’, aldus Edmond Schoorel. ‘Niemand is ideaal. Alles wat je weet om te buigen is gunstig. Wat fout ging is doorgaans in te halen. En kinderen zijn vergevensgezind.’

Er kan een medische behandeling plaats vinden – een chronische oorontsteking behandel je – met reguliere en/of antroposofische middelen. Er is ook pedagogische begeleiding: hoe laat is het bedtijd, waar geef je een kind ruimte. Edmond Schoorel constateert dat moderne ouders hun kind vaak te veel ruimte geven en onvoldoende leiding nemen. ‘Dat niet alles kan, dat keuzes gemaakt dienen te worden, dat dingen gaan zoals ze gaan en dat niet alles leuk is in het leven zijn zaken die een kind tegen dient te komen. Een kind wil van de volwassenen horen hoe het er in de wereld aan toegaat. Ouders zouden wat meer een standpunt kunnen innemen en daarvoor staan. Opvoeding is ook zelfopvoeding.’

Hij komt vaker schuldgevoel van ouders tegen wanneer hun kind ziek is. ‘Dat is een verkeerd spoor. Proberen om de ziekte weg te toveren (“had ik maar...”) is niet ja zeggen tegen het levenslot van het kind. Een innerlijke houding van de ouder: “kind wat rot voor je”, werkt troostend en steunend.’ Het Kindertherapeuticum helpt de ouder om het kind goed te leren zien en begrijpen. Alles wordt gedaan om te voorkomen dat het ziek wordt en bij ziekte worden kind en ouders zo goed mogelijk begeleid zodat het weer beter wordt.

Het Kindertherapeuticum is een uniek tweedelijns instituut met veel vormen van behandeling in huis, verklaart Edmond Schoorel trots. Men hoeft niet van het ene loket naar het andere. Jaarlijks worden zo’n 400 à 500 kinderen behandeld. ‘Ongeveer de helft van de ouders is niet bekend met de antroposofische geneeskunde. Ze worden verwezen door een reguliere arts. Anderen komen via antroposofische artsen, vrije school, het “horen zeggen”. Mensen die nieuwsgierig zijn en zien hoe in het Kindertherapeuticum ziekte niet bestreden, maar begeleid wordt tonen zich vaak dankbaar.’

Wolfgang Goebel, Michaela Glöckler | Kinderspreekuur Gezondheid, ziekte, opvoeding

5e druk | gebonden | 512 blz. | € 35,- | ISBN: 9789062387700