Flora

Aan het eind van de jaren zestig gingen mijn geliefde en ik in weekenden en vakanties botaniseren. De een met de flora van Heimans & Thijsse en de ander met die van Heukels. We hielden wedstrijdjes wie het eerst een plant gedetermineerd had. Zo’n hobby viel niet uit te leggen aan onze vrienden. Ik heb er toch veel plezier aan gehad en toen ik de antroposofische geneeskunst ontdekte bleek dat ik al die geneesplanten al kende. Waar niemand in die tijd nog belangstelling voor had was het feit dat er niet alleen een flora buiten te ontdekken is, maar dat wij een heel ecosysteem van binnen hebben, waar ook mee gebotaniseerd kan worden. Die interesse is de laatste tien jaar behoorlijk toegenomen. Er is een heel nieuwe tak van wetenschap ontstaan in de geneeskunde: die van het microbioom of de microbiota. Dat is niets anders dan wat we vroeger de darmflora noemden. Wij dragen een hele tuin mee in onze darmen. En het botaniseren daarvan gebeurt in de poep. Onze darmflora bestaat uit bacteriën en gisten en telt  honderd triljoen cellen (dat zijn meer cellen dan ons lichaam heeft) en drie miljoen verschillende genen. Het blijkt dat de samenstelling ervan een enorme invloed heeft op de fysieke en psychische gezondheid van mensen. De darm heeft namelijk een geheel eigen zenuwstelsel met evenveel neuronen als het ruggenmerg. De verbinding met de hersenen verloopt via de vagus zenuw die veel meer seintjes naar de hersenen stuurt dan andersom. De darm fabriceert serotonine en valiumachtige stoffen, afhankelijk van de samenstelling van het microbioom, en beïnvloedt daarmee de hersenen en ook het immuunsysteem.

Zowel het resultaat van kankertherapieën als ook de ontwikkeling van de hersenen worden beïnvloed door de microbiota. Zelfs autisme zou gunstig reageren op de aanwezigheid van de juiste microbiota. Agressie en suïcidaliteit, chronische vermoeidheid en het gevoelige darmsyndroom zouden allemaal het resultaat zijn van een slechte darmflora. Hoe kun je er nu voor zorgen dat je darmflora op orde is? Er zijn twee factoren die het evenwicht verstoren: antibiotica en een ongezond dieet. Het zou voor de hand liggen om bij antibioticagebruik als compensatie gunstige bacteriën, probiotica, te slikken. Helaas zijn de resultaten van onderzoeken daarnaar nogal wisselend. Wat wel duidelijk is geworden is dat verandering van dieet een onmiddellijk effect heeft op het microbioom. Wanneer je van een vleesdieet overgaat op vegetarisch voedsel levert dat onmiddellijk andere bacteriën op en vice versa.

Een vergelijkbaar gezondheidsbevorderend fenomeen bestaat bij planten waarvan ontdekt is dat de bijbehorende bacteriën en schimmels (‘endophyten’) de gezondheid en weerstand van de planten sterk verhogen. Helaas overleven die de gewasbeschermingsmiddelen en de hoge mestgiften van de moderne landbouw niet. Endophyten hebben invloed op het microbioom. Het blijkt dat de microbiota, die gevonden wordt in de faeces van kinderen die biologisch-dynamisch eten een hogere diversiteit vertoont dan die van een controlegroep van kinderen die opgroeiden op een gangbare boerderij (in drie verschillende Europese landen). Het is aannemelijk dat plantaardige voeding zonder endophyten minder gezond is: er is ontdekt dat sommige endophyten op geneeskrachtige planten de eigenlijke producenten zijn van de medicinale stoffen.

Het botaniseren van poep is dus een hobby die wel valt uit te leggen.

s  I  Arie Bos, gepensioneerd antroposofisch huisarts