Covid-19 pandemie en antroposofische zorg

Covid-19 en de mens

Een vriendin, laten we haar Petra noemen, werd half maart ziek. Zij is midden 60, leeft gezond, had wel enige gezondheidsuitdagingen achter de rug in 2019, in de vorm van een auto-immuunziekte. Hiervoor gebruikte ze geen afweeronderdrukkende middelen. In januari ’20 was ze veel moe. Ze werd half maart ziek: moe, heel weinig kunnen, hoofdpijn, pijn ledematen, reuk- en smaakverlies. Na een week ziek, stijgende koorts tot 40 graden, hoesten en pijn in de borstkas. Daarna heel langzaam afname van de symptomen. Ze kon nauwelijks uit bed komen en was warrig in het hoofd, kon niets onthouden, raakte dingen kwijt etc. Voelde zich in een witte weldadige wereld, was vol vertrouwen en zonder angst. Volkomen veilige stemming. Op 5 mei, bevrijdingsdag een beetje naar buiten, geraakt door sereniteit van de lege pleinen, alsof de stad gezuiverd was. Nog maanden erna zeer slap, en mentaal idem, maar kon wel een besluit nemen over een ommezwaai in haar beroepsleven. Ook nu (oktober ’20) nog gevolgen: reuk nog niet gewoon, grote gevoeligheid voor stemmingen, zodanig dat ze haar beroep nog niet uit kan oefenen. Ook het gevoel dat de borstkas nog ingesnoerd is. Dankbare stemming voor alles wat ze beleefde in deze maanden.

Ziekteverloop

Haar ziekteverloop past goed in het verloop van Covid19 zoals we dat inmiddels hebben leren kennen. De ziekte verloopt in 4 steeds ernstigere fases van elk ongeveer een week, waarbij telkens maar een klein deel van de zieken naar de volgende fase gaat.

1. Infectie via de lucht, door besmette persoon, men denkt vrijwel altijd in de eerste ziekte week, ervoor en erna zou overdracht door een zieke minder plaats vinden. Symptoomloze incubatietijd, varierend van 2 tot 12 dagen.
2. Klachten van hoofdpijn, duizeligheid, oogpijn, reuk- en smaakverlies en keelpijn, samen met moeheid/zwakte en pijn in de spieren. Soms al koorts.
3. Koorts, hoesten, benauwdheid, flink ziek, nauwelijks kunnen staan en gaan. Bij de benauwdheid hoort een aantekening: het is opgevallen dat men zich opvallend weinig benauwd kan voelen, terwijl er al een aanzienlijke daling is in de zuurstofverzadiging van het bloed.
4. ARDS-fase, noodzaak te beademen, orgaanfalen in nieren, bloedvergiftiging. Wanneer men deze fase niet doorkomt, overlijdt de patient.

Helaas zijn deze fases niet altijd zo geordend achterelkaar. Bij elke fase worden erna de meeste mensen gezond en komt een klein deel in de volgende fase. Uiteindelijk is Covid19 voor ca 0,2% van de zieken fataal. Het herstel gaat sterk wisselend, onze hierboven beschreven patiënt is hersteld na fase 3, maar heel traag. Er zijn ook mensen die probleemloos na 2 weken weer volledig inzetbaar zijn.

Covid-19 in het lichaam

Het is zeer boeiend om de pathofysiologische fenomenen verder in detail te bestuderen, ze werpen steeds meer licht op de ziekte Covid19. Het virus kan binnendringen via de ACE2-receptoren, dat zijn eiwitstructuren die met de aansturing van het vaatstelsel te maken hebben. Met name in de longen worden deze ‘gevonden’ door het virus, waar ze het longvaatbed schaden. 80% van het longweefsel is vaatbed! Bij blokkade van deze receptoren door het virus gaat de vaatwand lekken. Dus de centrale symptomen van deze ziekte hebben te maken met de bloedkant van de longen, die via de lucht beschadigd wordt: het midden van het midden is in het geding. Aanvankelijk ontstaat een geheel van klachten in en vanuit de bovenpool, en ook de er op volgende verminderde saturatie gaat nog niet altijd met koorts gepaard, dan komt een koortsreactie, die vaak tot genezing leidt, zoals bij Petra, maar soms tot een doorschieten van de afweer, omdat het midden te zeer verzwakt is door het virus.

Dit is een heel incompleet beeld van de Covid19, inmiddels is heel veel bekend over de ziekte. We kunnen echter wel wat met deze fenomenen: eerst vertroebelt het zenuw-zintuigstelsel, en wel vooral het zintuig dat het meest met de ademwegen verbonden is, de reuk. Maar ook zien, en proeven en evenwicht zijn in het geding. We verliezen onze helderheid in zintuig en denk-gebied. Weinig leed, wel pijn bij bewegen! In de antroposofische geneeskunde noemen we dit een koude ziekte. In de volgende fase vertroebelt het ademen, preciezer: de gasuitwisseling verwatert. Ook hier: opvallend weinig gevoel van benauwdheid in verhouding tot de verslechterde zuurstofverzadiging. Dit is dan de basis voor een longontsteking, die dan ook vaak optreedt, de warme ziekte als tegenbeweging. Hierbij toenemend benauwd en onmacht nog iets te doen, temp hoger, adem en pols veel sneller, saturatie lager. De stofwisselingspool gaat overheersen in het middengebied, en de warmteorganisatie en afweerprocessen van ons lichaam wordt maximaal uitgedaagd. Of overvraagd, en dan ontstaat een tsunami van orgaanfalen en meer verlies van vocht in het weefsel tussen de cellen, een fase waarin mensen afhankelijk worden van beademing. Het sterk wisselende beloop van Covis19 past bij dit aangrijpingspunt in het midden: we kunnen dan de balans niet houden en het ziektebeeld kan alle kanten opgaan.

Vaccin lijkt te komen, maar er is nog een lange weg te gaan voor we het zullen krijgen. De oude tbc-vaccinatie, BCG genaamd schijnt ook aardig te werken, maar daarmee is het nieuwe vaccin niet vergeleken. Daar valt ook geen winst meer mee te behalen. Onderwerpen die nog 1000 vragen oproepen!

De mentale kant van covid-19

Hoe verhoudt dit ziekteverloop zich tot de mentale kant? Wanneer een ziekte wordt overwonnen, versterken we ‘iets’. In het patiëntenverhaal bemerken wat er versterkt wordt: In welk gebied nemen we belangrijke beslissingen? In mijn hart neem ik de beslissingen die ertoe doen. Petra was wat betreft denken en geheugen en qua grenzen nog lang niet op haar vroegere niveau, maar haar hart kon besluiten. Het middengebied, nog preciezer: het hart is versterkt en spreekt zich uit. Gelukkig kon ze er ook naar luisteren. En gelukkig hoorde ik ditzelfde van sommige mensen die van de intensive care zijn ontslagen. En de witte, serene, angstloze wereld? Is opvallend in haar verhaal, hoor ik echter minder terug van andere mensen, en is misschien individueler bepaald?

Onze ecologie

Zo leren we een nieuw virus kennen, wat een belevenis. De wereld staat op zijn kop! Waar komt dit vandaan? Virussen zijn overal, in zeer grote getale. Alle leven, maar ook de grond en zeewater zijn vol virussen. Het aardse leven is ervan doordesemd. Ze zijn onzelfstandig, leven dankzij andere levenswezens, van bacteriën tot hogere zoogdieren en de mens. Ze zijn de dynamische kant van het genoom, de drager van onze erfelijke eigenschappen. Het DNA is de stabiele, structuurkant ervan. Een onzichtbare hoofdrolspeler in onze ecologie zijn de virussen. En door onze ecologie onder druk te zetten, worden we virussen gewaar. Dat is dit jaar goed gelukt, alle mensen zijn ‘viroloog’ geworden. Ecologie is: wat we eten, wat we doen, hoe we omgaan met elkaar, maar ook: wat doen we met natuurlijke hulpbronnen, en met het planten- en dierenrijk. In het dierenrijk zijn wilde dieren. Dat zijn die dieren, die vermenging met ons ecosysteem mijden, omdat ze een eigen leefgebied in de ruimste zin van het woord hebben. Vleermuizen zijn daar een voorbeeld van. Ze zijn vreemde dieren, zo voelen we dat ook, en ze hebben een heel apart immuunsysteem, dat samenleven met ongewone virussen mogelijk maakt. Coronavirussen maken daar deel van uit.

In China ontstond druk op het ecosysteem omdat het leven van vleermuizen verstoord werd. Niet alleen omdat ze daar gegeten worden, dat gebeurt al eeuwen, maar ook omdat hun biotoop onder druk kwam door grootschalige veranderingen in land gebruik. De stress die hierdoor ontstaat bij vleermuizen, maakt dat ze virussen gaan verspreiden. Vermoedelijk via de wasbeerhond, die gehouden wordt als pelsdier voor bontkragen van jassen die hier verkocht worden! Het gordeldier als tussengastheer blijkt het niet zijn. Vervolgens maken de dingachtige wijze waarop handel en transport van deze dieren plaats vinden overdracht naar de mens mogelijk. En als je ziet hoe lang deze factoren al gaande zijn, is het bewonderenswaardig hoe lang er voor de verstoorde evenwicht compensaties zijn gevonden.

De doorslaggevende factor is de grootschaligheid. Vele vierkante kilometers onder water zetten voor een dam voor elektriciteitsproductie, sterke eenzijdigheid in landbouw wat betreft pesticiden en kunstmestgebruik. Hoe zich dit verhoudt tot het houden van 40000 nertsen op een bedrijf zoals in Nederland, daar kan je vermoedens over hebben. Dat we daarmee nu gaan stoppen is logisch, het kijken naar de balans waar de pelsdierfokkerijen alleen maar een symptoom van zijn, gebeurt helaas nog weinig. Dat we in de balans de veerkracht van de aarde, de natuurrijken (te) erg uitdagen en uitputten heeft men inmiddels wel begrepen. De Covid-pandemie is in zijn ontstaan daarmee verweven, en toont in het ziekteverloop een aanslag op het middengebied van de mens, die in het midden de kracht moet vinden om weer gezond te worden of eraan overlijdt. De verantwoordelijkheid van de mens(heid) ten aanzien van de aardeontwikkeling is op mondiaal niveau een volwassen in het midden gaan staan, in balans met onze natuurlijke hulpbronnen.

Nagekomen nieuws: In medisch tijdschrift van vandaag: deel van Jutland afgegrendeld wegens mogelijk nieuwe vorm Covid-virus, van nerts naar mens gegaan. 17 miljoen nertsen wonen daar.

Wie worden er ziek?

Dan de vraag: wie worden er ziek? Het is het heel interessant te bestuderen hoe de eerste massale besmettingen in Europa plaats vonden: er was een 8ste finale van de Champions League in Milaan, tussen Atalanta Bergamo en FC Valencia op 19 feb. 44000 toeschouwers, vooral uit Bergamo, volle bussen, drank, volle cafees, roes. En in Ischgl, een skioord in Oostenrijk, bekend om z’n apres-ski, waar de cafébazen een roem hebben met het opdrijven en grens verleggen van de roes. De dreiging met quarantaine door de Oostenrijkse premier, deed vervolgens vele mensen halsoverkop vertrekken: de beste manier voor snelle virusverspreiding. Beide zijn flinke brandhaarden voor de epidemie geworden, vooral mensen dichtbij elkaar in een massale roes!

Hoe anders als je dan kijkt wie het zwaarst getroffen worden: de oudste generatie. Maar ook hier is het goed om in detail te kijken. In Nederland zijn er ca 780000 mensen boven de 80, ongeveer 10% van hen woont in verpleeg en verzorgingshuizen. Van de overledenen t/m juli was de helft van de mensen verpleeghuisbewoner. Dezen zijn dus meer at risk, ook door de onhandigheid met de distributie van beschermingsmiddelen in maart en april.

We zien dus dat mensen die het individualiseren van hun leven (moeten) loslaten, ernstiger ziek worden en vaker overlijden. Bij de vraag: wie worden er ziek is er altijd een valkuil: ziekte zien als straf voor bepaald gedrag. Dit is niet juist. Het beeld van de ziekte zoals hier uitgewerkt is, toont aan dat de pandemie met onze tijd en met het ‘gedrag’ van de mensheid te maken heeft. Ziekte kan dan optreden als kans om juist het middengebied te versterken, in onszelf en op wereldniveau, zoals boven aangeduid. En we kunnen die kans ook laten liggen...

Covid-19 en antroposofie

Wat kunnen we doen bij Covid19-zieken? In de antroposofische gezondheidszorg is al veel aandacht voor dit onderwerp geweest. Juist een ziektebeeld waarbij de reguliere zorg min of meer met lege handen staat is er vaak één waar we met onze middelen en therapieën veel kunnen betekenen. Zelfs tot in de intensive care van grote antroposofische ziekenhuizen in Duitsland. Het uitwerken van therapieplannen is niet het doel van dit artikel, we zullen er enigszins langsgaan. In de tweede fase zullen we vooral de warmte en warmteverdeling aandacht moeten geven en zijn enkele geneesmiddelen zinvol, die passen bij griepachtige ziektes. In de derde fase richten we de aandacht op het optreden van vocht in de longen. Meerdere geneesmiddelen komen daar in aanmerking, en er zijn meerdere uitwendige toepassingen heel werkzaam, zoals een longwikkel met duizendblad, gember of citroen.  In de voetnoot een link voor het maken van een duizendbladwikkel, voor de andere twee graag een deskundige raadplegen! In de biodynamische landbouw werkt het duizendblad preparaat in de mest zo, dat het midden bewaard wordt tussen vegetatieve groei en vorm.

Tip

Preventie is een veel gestelde vraag. En terecht. Hier noemen we één oefening, die mooi diverse zinvolle aspecten verenigt: Ga elke dag naar buiten, en neem iets op met je ogen, oren of neus, wat je nog niet had opgemerkt. Neem op de terugweg éen blad mee. Ga 10 minuten zitten om het blad te tekenen. Hiermee creëer je openheid in het buitenzijn, maar ook eigen regie door hier zelf tijd voor te nemen en iets van buiten mee naar binnen te nemen. Beide scheppen ruimte in het middengebied en verminderen angst. Daarnaast is aandacht voor de balans essentieel: wat betreft voeding, slapen, werken-vrije tijd etc. Het is verbazend hoeveel mensen, en de overheid, vooral negatieve aandacht geven: hoe kan ik infectie vermijden, en hoe kan ik voorkomen dat ik een ander besmet. Op deze wijze wordt altijd isolement en angst gevoed, en beide zijn niet goed voor onze weerstand. Ook daarom bovenstaande oefening!