Huisapotheek: Apis mellifica – De wereld van de honingbij

Tekst Erik Baars, Lector Antroposofische Gezondheidszorg

Apis mellifica, ook wel de westelijke honingbij genoemd, is een insect uit de familie van bijen en hommels. Deze soort leeft over het algemeen in grote groepen van 25.000 tot maximaal 40.000 bijen. Bijen bestuiven vele plantensoorten, zoals fruitbomen en -struiken en produceren verschillende natuurproducten zoals honing, bijenwas, koninginnegelei en propolis. Honingbijen leven veelal in bijenkorven of -kasten voor productiedoeleinden.

Ritme, warmte en taal

De honingbij en de behuizing waarin ze verblijft hebben specifieke kenmerken. Zo hebben de door de bijen gemaakte honingraatcellen een zeshoekige vorm: het is de meest efficiënte vorm die honingbijen kunnen opbouwen uit bijenwas. De bijenkolonie wordt wel getypeerd als een “superorganisme” omdat er sprake is van een duidelijke arbeidsverdeling en hoogwaardige samenwerking. Een tweede typering is het “zoogdierachtig karakter” wat zich uitdrukt in een gereguleerd milieu interieur: de warmtehuishouding in de bijenkorf wordt door het bijenvolk continu op temperatuur gehouden, rond de 35° C. Ook is er sprake van een voedzame melkproductie (koninginnegelei), een lange levensduur van 34 dagen; een lage voortplantingssnelheid van de kolonie (met per jaar meestal één of slechts enkele zwermen “nakomelingen kolonies”); en een voor insecten vrij ongewoon hoog leervermogen en aanpassingsvermogen. De reproductie van de bijen is voorbehouden aan de koningin van het bijenvolk. Daarnaast hebben bijen een specifieke relatie met de omgeving. Ze gebruiken de zon als kompas en vertonen sterk ritmisch gedrag. Er is sprake van een voortdurend ritmisch uitvliegen van “een punt” naar de “omtrek”. Ze vliegen dagelijks uit – in de zomer tot wel 10 km van hun korf of kast vandaan– maar keren ook altijd weer terug naar hun centrum. Het ritmische karakter toont zich ook afwisselend in het licht (zonlicht) en in volledige duisternis (in de korf). Een laatste bijzonder kenmerk is dat de bijen een soort van taal bezigen in de vorm van de staartdans, waarmee ze elkaar kunnen informeren over bijvoorbeeld vindplaatsen van nectar of een geschikte plek voor een nieuw bijenvolk. Deze taal is uniek in de insectenwereld.

Ik-organisatie

Onderzoeken naar bijengif laten een enorme hoeveelheid verschillende effecten zien zoals onder meer tegen bijwerkingen van medicijnen, kanker, diabetes, hyperplasie, hyperthermie, ontstekingsreacties, artritis, jeuk, infecties, overgewicht en zenuwpijn als gevolg van chemotherapie. Daarnaast kan bijengif de menselijke bloeddruk verlagen en het hartritme en het immuunsysteem reguleren. Al deze kenmerken wijzen op een sterke relatie van Apis met de Ik-organisatie van de mens. De Ik-organisatie is het bovenzintintuiglijke instrument van de mens. Daarmee maken we ons fysieke lichaam, ons levenslichaam (etherlichaam) en ons astraallichaam tot doorleefde wezensdelen. De Ik-organisatie functioneert in ons organisme en maakt onder meer dat we een menselijk en geen dierlijk fysiek lichaam en gestalte hebben en dat we de krachten van ons levenslichaam in de loop van het leven vrij kunnen maken voor meer bewustzijn. Hiermee kunnen we denken en ons dingen voorstellen. Dit maakt dat we onze zielenkrachten kunnen coördineren en vertalen naar typisch menselijke kwaliteiten als inlevingsvermogen en gemotiveerd handelen vanuit idealen waar we warm voor lopen, in plaats van te handelen vanuit onze instincten, driften of begeerten. Onze Ik-organisatie is dus ons instrument om actief alle aspecten van onze gestalte, functies van ons organisme en onze ziel op een gezonde manier vorm te geven.

Verwantschap

Het superorganisme karakter van de honingbij, de zoogdierachtige kenmerken, de taal en de warmtehuishouding in de bijenkorf laten grote verwantschap zien met de mens. De zeshoekige vorm van de raten berust op het zuivere kwartsproces dat in de mens de voorwaarde is voor het zo optimaal mogelijk kunnen functioneren van de Ik-organisatie in het zenuw-zintuigstelsel. Het sterke en gereguleerde ritmische karakter van het gedrag van honingbijen verwijst naar het ritmische systeem in de mens. De warmteregulatie rond de 35° C in de bijenkorf is vergelijkbaar met de warmtehuishouding in de mens. Op basis van al deze kenmerken kunnen we concluderen dat Apis als geneesmiddel de Ik-organisatie van mensen versterkt.