Zoek je hulp? Verzorg de bij

Op een zonnige dag in mei zijn de bijen gaan zwermen, aangetrokken door de wijde ruimte en het licht. Na een gemeenschappelijke vlucht strijken zij neer in de tuin. De bijen vormen een zoemende tros. Ferry heeft de tros opgevangen in een halve, open korf van roggestro, die hij in een appelboom heeft gehangen. In de halfopen korf zie ik een grote massa bijen zachtjes bewegen. Ze zitten als magneetjes met z’n allen rond de koningin ‘geplakt’. Ferry zegt: ‘Begroet ze maar even!’ Ik aarzel een moment en raak dan zachtjes de zoemende bijenmassa aan met de rug van mijn hand. Ze laten zich aaien zonder te steken. ‘Morgen krijgen ze een plek in een kersverse bijenkast. Dat wordt het begin van een nieuw volk waarin alle bijen hun eigen plek weten en in harmonie gaan samenwerken.’

 

Bijen verrijken de levenssfeer

Ferry begeleidt mensen bij het verzorgen van de bijenvolken. Als hij vertelt over het werk met zijn bijen, komt er een sfeer van warmte in het gesprek. ‘Bijen zijn uitermate sensitief. Ze laten zich heel direct beïnvloeden door veranderingen in de atmosfeer. Als er onweer op komst is bijvoorbeeld reageren ze heel prikkelig. In feite is een bijenvolk een spiegel van het landschap waarin het leeft. Als het landschap gezond is gaat het goed met de bijen. En andersom doen bijen ook iets in de omgevingssfeer van hun vlieggebied. Terwijl ze het stuifmeel en de nectar uit de bloemen halen, gebeurt er iets wat voor de hele natuur van groot belang is. Middels het bloemcontact brengt de bij namelijk een heel klein beetje mierenzuur naar de bloemen en de omgeving. Rudolf Steiner wees er al op dat waar bijen vliegen, de planten floreren. Naast dat bijen voor de bevruchting zorgen is er dus nog een andere belangrijke reden waarom we niet zonder bijen kunnen: de ijverige beestjes voegen middels dat zuur iets toe aan de levenssfeer van de aarde. Dat begin je te begrijpen als je met de bijen samenwerkt.’

 

Wereldwijd is er veel sterfte onder de volken. Hoe komt het dat het zo slecht gaat met de bijen?

Ferry: ‘Er zijn meerdere oorzaken. Aan de ene kant zijn er tegenwoordig te weinig bloemen. Dit als gevolg van de toenemende bebouwing maar vooral ook door het gebruik van insecticiden en herbiciden in de landbouw. Bijen zijn erg gevoelig voor deze chemicaliën. Een andere oorzaak die minder bekend is, is dat de moderne imkerij de bij vooral ziet als een productiedier. Deze blikrichting heeft geleid tot eenzijdigheden, zoals het vervangen van de wintervoorraad honing door suikerwater. Een andere ‘ingreep’ die toegepast wordt, met als doel meer invloed uit te kunnen oefenen op de ontwikkeling van het volk en het tegengaan van het zwermen, is het kunstmatig overplaatsen van de koninginnen. Echter net zoals een varken van nature wil wroeten en een koe een echt graasdier is, is het zwermen een essentieel onderdeel van het gedrag van een bijenvolk. Een BD-imker wil het bijenvolk zoveel mogelijk zijn natuurlijke gang laten gaan. Rudolf Steiner spreekt van de imme (een oud woord voor het bijenvolk) als een individualiteit met een eigen levensloop. De imme kun je zien als een op zichzelf staand onzichtbaar levend wezen, waar de bijen de zichtbare uitdrukkingsvorm van zijn.’

 

Kun je iets vertellen over je werk als begeleider bij de Borgstichting?

‘Binnen de Borgstichting zijn er meerdere werkgebieden, zoals de houtwerkplaats, het huishouden, de tuin en de imkerij. In het werkgebied van de imkerij worden de deelnemers begeleid bij het maken van imkerijproducten zoals bijenkasten, waskaarsen en propolis. Daarnaast werken ze in de bijentuin waar ze langzaamaan vertrouwd raken met de bijen. In het begin moeten ze vaak een lichte angst overwinnen. Maar als je geen gekke dingen doet, steken de bijen niet en kun je veel van ze leren. Het zijn huisdieren!’

 

Zwermen en settelen

Ferry ziet het zwermen van de bijen als een excarnatieproces. ‘Je kunt het vergelijken met het verlaten van het lichaam na de dood. Wanneer ik de nieuwe zwerm een nieuwe woning geef zie ik dat als een geboorte. Dat incarnatieproces duurt ongeveer zes weken. Dan heb je weer een volwassen bijengemeenschap met een volmaakte werkverdeling. Het meebeleven van dat proces heeft een grote therapeutische waarde, bijen en mensen hebben meer met elkaar dan je denkt.

De nieuwe bijenvolken krijgen een bijzondere, door de Zorgimkerij ontworpen kast om in te wonen. De deelnemers leren de kasten te maken van hout, stro en riet, op een zodanige manier dat binnen precies het goede bijenklimaat wordt geschapen met een klein beetje schemerachtig licht. Er wordt geen gebruik gemaakt van kunstraat. De bijen bouwen zelf hun zeshoekige cellen van was. Ferry vertelt dat er binnenkort vijf kasten naar een nieuwe locatie gaan. ‘De Westergasfabriek, een cultureel centrum voor muziek, film en theater in Amsterdam, heeft dit project gesponsord. Waar zoveel mensen elke dag samenkomen wil men dat de bijen leven brengen in de brouwerij.’

Een deel van de deelnemers heeft bij de Borgstichting een beschermde werkplek voor langere tijd. Ferry: ‘Dat geeft hen de kans enkele jaren met alle aspecten van de imkerij kennis te maken. Eigenlijk is alles wat de bijen voortbrengen gezondmakend. Dat geldt voor de substanties: honing, was en propolis, maar ook voor de door hen verlevendigde omgeving. En als je onverhoopt door een bij gestoken wordt, dan kun je dankbaar zijn. Want je immuunsysteem krijgt er een flinke boost van!’

 

s I   www.lievegoed.nl

---

Lievegoed Borgstichting

De Borgstichting richt zich op psychiatrische behandeling, poliklinisch of in dagdelen. Deelnemers aan het dagprogramma verzorgen de bijenvolken en de bloementuinen of ze doen ambachtelijk werk in de houtwerkplaats. In de behandeling volgen zij groepsgewijze en individuele therapie. Voor mensen met chronische psychische problematiek biedt de Borgstichting een beschermde werkplek in de Europawijk in Haarlem. De Borgstichting is onderdeel van Lievegoed, antroposofische zorg.