Boei kinderen met iets eenvoudigs

Door Redactie - In: opvoeden, therapie - 20 augustus 2017

Tekst I Manon Berendse Fotografie I Marcel van Berkel (Foto del Mar) en Manon Berendse


Via spelletjes kun je kinderen soms makkelijker bereiken dan je denkt. Speltherapeute Micheline Mets vertelt hoe krachtig kinderen zich erdoor kunnen ontwikkelen: ‘Door samen iets te dóén, bevestig je dat je er voor hen bent. Dat kan het begin zijn van een gedragsverandering en dan gebeurt er van alles.’ 

Boei kinderen met iets eenvoudigs

Op tafel ligt haar boek Spelenderwijs verbinden en hechten – glashelder ingedeeld en aanstekelijk geschreven. Micheline Mets is blij dat het af is. ‘Zo veel mensen vroegen me om eens op te schrijven hoe ik spelletjes inzet als ik kinderen en hun ouders begeleid. Je kunt me altijd vragen om een spelletje, maar een boek maken, was echt iets nieuws.’ Het kwam er, en hoe: de tweede druk was binnen twee maanden een feit.

Waarom de eerste jaren zo belangrijk zijn

Spelletjes doen is leuk én gezond: het draagt bij aan een liefdevolle, stabiele omgeving en dat stimuleert de hersenontwikkeling en vergroot het toekomstperspectief van kinderen. De stevige band met hun opvoeders zorgt voor vertrouwen in zichzelf, anderen en de wereld. Mets: ‘Ik zeg wel eens dat ouderschap een vak is. Niemand kan je vertellen hoe het precies werkt, dat ondervind je terwijl je je kinderen grootbrengt. Onderweg gebeurt ook veel: het lukt niet altijd om in goede harmonie te blijven met je kinderen. Terwijl interactie tussen kinderen en hun primaire opvoeders grote invloed heeft op de hersenontwikkeling van jonge kinderen. Nabootsing kunnen we bijvoorbeeld niet serieus genoeg nemen: kinderen zijn aangewezen op ons voorbeeld – ze bootsen ons na tot in de kleinste details. Onze lichaamstaal heeft meer impact dan wat we zeggen. Als dit proces goed verloopt, zorgt het voor wederkerigheid en vertrouwen tussen kinderen en volwassenen. Dat principe kun je via spelletjes prima stimuleren.’

Bewustzijn creëren

Mets heeft zich altijd laten leiden door wat haar persoonlijk inspireerde. ‘Lang geleden las ik over een onderzoek waaruit bleek dat kinderen wel honderd keer per dag een verbod krijgen, worden verbeterd of terechtgewezen. Onvoorstelbaar vond ik het, dat we het positief zelfbeeld van kinderen op die manier, veelal onbewust, ondermijnen. Ik wilde er iets mee doen en begon met het woordje nee te vermijden. Wat zeker niet wilde zeggen dat ik alles toeliet. Ik stelde wel grenzen, maar met een omweg, met humor en fantasie en met perspectief. Tegen de kleuter die nóg een stuk taart wil, terwijl twee stukken echt meer dan genoeg zijn, zeg je: ‘Jij vindt het zo lekker dat je bijna niet meer kunt stoppen met eten. Dit stukje zet ik speciaal voor jou in de koelkast. Jij mag het morgen opeten.’ Er zijn zo veel signalen van een kind die je op kunt vangen, waardoor hij zich bijzonder voelt. Dat kan met hele simpele middelen als een liedje, een veertje, een krant of een touwtje, maar je moet er wel tijd aan besteden, wil je jezelf deze attitude eigen maken. Ouders hebben die tijd steeds minder beschikbaar. Ik denk dat de pedagogisch medewerkers van de
Buitenschoolse Opvang (BSO) hierin een belangrijke taak kunnen vervullen. Met spelletjes creëer je kleine persoonlijke contactmomenten. Boei kinderen met iets eenvoudigs, geef die rijmpjes en handspelletjes door!’

Sturen en ondersteunen

Speltherapie is van origine geen therapie die vanuit de antroposofie werd ontwikkeld. Toch sluit de pionierende manier waarop Micheline Mets ermee omgaat goed aan op principes die bijvoorbeeld ook binnen de euritmietherapie en uitwendige therapie worden toegepast. Mets: ‘Klassieke speltherapie biedt kinderen objecten aan om trauma’s op te zoeken en te verwerken. Ik werk liever vanuit mijn observaties van het kind. Hoe kan ik zijn veerkracht vergroten? Hoe kan ik zijn gezonde deel aanspreken? Ik werk dus niet kindvolgend, maar empatisch-directief. Voorbeeld: in plaats van dat je zegt tegen je kind: ‘Zullen we maar eens opstappen?’ zeg je: ‘We moesten maar eens opstappen, want het is tijd.’ Durf sturend te zijn, maar wel met respect voor het kind. Ook voor mij is spel dus een middel, maar dan vooral om kinderen te ondersteunen in hun ontwikkeling. Ook al is een kind in therapie, het is ook altijd nog een gewoon kind. Dat deel spreek ik aan en maak ik sterker. En ik inspireer ouders en opvoeders tot een warmer en positiever contact onderling. Probeer het maar eens uit met het spelletje ‘Kranten meppen’ (zie kader). Daar komt een geweldig positieve energie bij vrij.’

Opvoeden door te spelen

In haar boek verweeft Mets haar biografie en inspiratiebronnen opgewekt en pragmatisch in enkele inleidende hoofdstukken over hersenontwikkeling, hechtingsprincipes en een duidelijke omschrijving van de onderste vier zintuigen die ieder mens ontwikkelt volgens de antroposofie (tastzin, levenszin, bewegingszin, evenwichtszin). Ook staat ze stil bij de vier gebieden (‘dimensies’) die ze als Theraplay behandelaar kan aanspreken. Theraplay is een psychotherapeutische behandelmethode uit Amerika die betrokkenheid, structuur, uitdaging en verzorging stimuleert tussen opvoeders en kinderen. Daarna beschrijft Mets meer dan 100 spelletjes waarvoor je maar weinig nodig hebt, inclusief leeftijdsindicatie en het aantal deelnemers. Ronduit rijk is dat Mets vermeldt welke van de onderste vier zintuigen en Theraplay dimensies je ermee stimuleert. Daarin schuilt haar kracht: Mets combineert haar ervaringen als (heil)pedagoog en speltherapeut op zo’n concrete manier, dat je er niet alleen heel gericht mee aan de slag kunt, maar ook popelt om dat te doen.

Micheline Mets beschrijft ook vele herkenbare situaties. Ze glimlacht: ‘Achteraf gezien was het een zegen dat ik een thuisblijfmoeder kon zijn voor onze drie kinderen. Iedere dag kon ik me bekwamen in creatief omgaan met de dagelijkse opvoeddilemma’s. Moet je nu wel of niet iets verbieden, wel of niet je kind terechtwijzen? Iedere dag gingen we naar buiten, ook als het regende. Dan zei ik: ‘Het is vandaag laarsjesdag. Kom, we gaan wandelen.’ En als er dan een kind geen zin had, zei ik: ‘O, maar het is wel een verrassingswandeling. Jullie mogen de weg bepalen. Beurtelings mag iedereen, ook ik, zeggen welke kant we op gaan.’ En dan gingen we.’

Terugspoelen

Mets weet heel goed dat het in het spitsuur van het leven niet altijd meevalt om te reflecteren op wat je als ouder of opvoeder doet. Hoe kun je dat toch proberen? Mets: ‘Het begint vaak met een onbewust gelukte handeling, zoals bijvoorbeeld die ‘verrassingswandeling’. Het werkt nog veel beter als je zo’n handeling bewust gaat inzetten. Neem aan het eind van de dag de tijd om de film van die dag terug te spoelen in je hoofd. Kijk opnieuw en vind het moment waarop het niet meer goed ging. Maak de film anders af: hoe had je ook kunnen reageren? Nog beter werkt het om dat hardop uit te spreken. Laat het dan los en voel jezelf in elk geval niet schuldig. Kinderen houden bepaald gedrag vol zodat jij er wat van opsteekt.’


Wie is Micheline Mets?Micheline Mets

Opgeleid als reguliere kleuterjuf belandde Micheline Mets via het speciaal onderwijs op de Steinerschool in Antwerpen. Ze raakte zo enthousiast over het vrijeschoolonderwijs, dat ze besloot te verhuizen naar Den Haag om de applicatiecursus voor kleuterleidsters te volgen. Haar opleiding combineerde ze met een klein peuterklasje aan huis. Ook haar eigen kinderen en haar werk voor de op te richten BSO van Vrijeschool Den Haag plaatsten haar opleiding tot speltherapeut meteen in het perspectief van de praktijk: wat werkt en waarom? Mets werkte als speltherapeute bij het Haags Kind- en Jeugdcentrum Intermetzo, dat zich specialiseerde in hechting en het begeleiden van kinderen met complexe trauma’s. Als Theraplay behandelaar werkt ze aan de band tussen ouders en kinderen, waardoor gedragsverandering mogelijk wordt. Ze combineerde inzichten uit de antroposofische heilpedagogie met de onderzoeken van kinderpsychiater en neuroloog Bruce Perry en met de visie van Janusz Korczak, kinderarts en pedagoog. Om zo veel mogelijk kinderen te bereiken, werkt Mets momenteel vooral met ouders en professionals, die zij de fijne kneepjes leert van meer dan honderd spelletjes uit haar boek Spelenderwijs verbinden en hechten. Uitgegeven bij SWP. www.kind-en-opvoeder.nl


Kranten meppen

  • vanaf vijf jaar
  • voor volwassene & kind
  • nodig: een oude krant
  • stimuleert: bewegingszin, structuur en betrokkenheid

Kranten meppen is een populair spelletje voor kinderen én volwassenen.

Ga tegenover elkaar zitten en bal je vuisten.
Meet jullie kracht door tegen elkaars vuisten te duwen.
Je nodigt het kind uit te beginnen met zijn voorkeurshand – welke dat is, voel je vanzelf. Je weet zeker dat hij er zo doorheen slaat!
Houd een opengevouwen krantenpagina gestrekt voor je tussen je vingers. Nodig het kind uit om op jouw signaal met zijn vuist, in volle kracht, middenin de krantenpagina te slaan.
Extra sterk werkt het als het signaal de naam is van het kind. Noem eerst andere namen – dat kunnen ook namen van vriendjes of familie zijn. Als de eigen naam wordt genoemd, mag het kind door de krant heen slaan. Pak vervolgens de helft van de krantenpagina en laat het kind die in tweeën slaan. Nu wordt de krant steeds kleiner en het spel spannender.

Van het opruimen kun je ook een spelletje maken: ‘proppen gooien’ of ‘snipperdag’.

Uit: Spelenderwijs verbinden en hechten: met meer dan 100 spelletjes, Micheline Mets