Het raadsel van de auto- immuun- ziekten

Door Redactie - In: biografie, therapie - 22 februari 2017

Tekst I Kalle Heesen    Fotografie I Heidi Arts


Colitis ulcerosa, de ziekte van Crohn, reuma, diabetes type 1, coeliakie, psoriasis en nog vierenzeventig andere ziekten: er bestaan minstens tachtig verschillenden manieren waarop het menselijke afweersysteem zich tegen het eigen lichaam kan keren. Op verzoek van de stichting Herfstcongres (zie kader) verdiepten meerdere vooraanstaande denkers uit de antroposofie zich in het raadsel van de auto-immuunziekten. Onder hen oud huisarts Guus van der Bie. Hij ziet een auto-immuunziekte als ‘een ridder op een op hol geslagen paard.’  

Het raadsel van de auto- immuun- ziekten

Oorlog in je lichaam?

Van der Bie’s visie op het gezond werkende afweersysteem is anders dan die in de schoolboekjes: ‘Als je die boekjes moet geloven dan is er een complete oorlog aan de gang in je lichaam,’ legt hij uit: ‘er wordt aangevallen, gedood en symbolische politieagenten lopen rond in je bloedbaan om ziekteverwekkers in de kraag te grijpen’.

‘Maar is het afweersysteem wel zo vijandig als we leren?’, vraagt hij zich bijna retorisch af, ‘wat gebeurt er nou echt?’ Volgens Van der Bie is dat niet zo moeilijk te zien. Hoe complex de afweerreactie bij de mens ook is, uiteindelijk komt het er op neer dat het ‘niet-eigen’ stukje dat in je lichaam is gekomen wordt ingekapseld door een lichaamseigen cel. Vaak is dit een macrofaag. Die macrofaag plooit zich om de indringer en verteert hem: ‘En is dat nou zo anders dan wat er in je darmen gebeurt?’ vraagt de oud huisarts zich af, ‘we zeggen toch ook niet dat we in onze darmen constant oorlog voeren tegen ons eten? Nee, we sterken onszelf door het ‘niet-zelf’ wat we binnen krijgen te verteren. Dat is precies wat er ook in onze bloedbaan gebeurt.’

Auto-immuunziekten

Die positieve afweerreactie van de mens, krijgt echter een negatief kantje op het moment dat die omslaat in een auto-immuunziekte: ‘Tijdens een herstelproces worden er meerdere processen van afweer en herstel in gang gezet en later weer gestopt. Dit wordt gedaan door je ‘ik’. Dat is niet zo lastig te snappen: elke impuls is een ‘ik’-actie. Als je iets wilt gaan doen zeg je ‘ik ga naar buiten’. De aanzet tot een actie, komt bij je ‘ik’ vandaan,’ legt Van der Bie uit.

Ook bij iemand met een auto-immuunziekte, geeft zijn ‘ik’ de goede start-impuls, maar waar het mis gaat is bij het ‘stopmoment’: ‘Ook stoppen met iets vraagt om een impuls,’ legt Van der Bie uit, ‘als je bijvoorbeeld achter een beeldscherm zit moet je op een gegeven moment zeggen ‘ik ga hiermee stoppen’.’ Er is dus een impuls nodig om een activiteit te starten, én eentje om die weer te stoppen.’ bij een auto-immuunziekte zie je dat er niet meer gestopt wordt met de afweerreactie. Die gaat door.’

Ridder te paard

Volgens Van der Bie kun je het vergelijken met een ridder op een paard: ‘Als die ridder rustig op het paard zit, kan hij zowel zijn paard als het volk rond om hem de goede richting opsturen. Als zijn paard op hol slaat, is de ridder die controle kwijt en gaan paard en volk hun eigen gang en kunnen daarbij elkaar zelfs beschadigen. Die ridder is in dit voorbeeld je ‘ik’ die de controle verliest. Dit ‘ik’ zal stevig in het zadel moeten gaan zitten om de controle weer terug te krijgen. Dit vraagt om een sterk ’ik’.’

Van der Bie heeft nog meer beelden om het raadsel te verhelderen: ‘Een normaal functionerend afweersysteem zal nooit zijn eigen gezonde lichaamscellen opeten,’ legt Van der Bie uit. Volgens hem heeft de eigen lichaamscel een heel aantal kenmerken waaraan de macrofaag hem kan herkennen. Die cellen laat hij, als alles goed gaat, met rust: ‘Maar als je nou jezelf tegenkomt, en je herkent dat niet? Denk bijvoorbeeld aan een stevig stressmoment. Hoe moeilijk is het dan niet om ‘bij jezelf’ te blijven? Dat kost kracht! En precies daar gaat het fout bij een auto-immuunziekte: je herkent letterlijk jezelf niet meer.’

Genezen

Guus van der Bie ziet meerdere mogelijkheden om auto-immuunziekten aan te pakken: ‘De meeste patiënten die ik heb gehad met een auto-immuunziekte hadden een zwakke ‘ik- presentatie’, ze zaten, zogezegd, niet zo krachtig in het zadel. Ze lieten zich leven en hadden geen grens waarbij ze zeiden: ‘Tot hier maar niet verder’.’

Eén van de mogelijkheden om de auto-immuunziekte te overwinnen is dus het herstellen van je ‘ik’-kracht. Om bij het eerdere voorbeeld te blijven: je moet de ridder weer de controle over zijn paard geven. Dat kan op verschillende manieren aldus Van der Bie: ‘Qua medicatie kun je denken aan goud of maretak, dat versterkt het ‘ik’ van de mens. Verder is het een goede oefening om beter waar te gaan nemen door de dag heen. Om meer ‘present’ te zijn bij alles wat je doet. Aan het einde van de dag terugkijken naar wat er die dag allemaal gebeurd is, is ook een manier om je ‘ik’ te sterken. Want dat is wat er moet gebeuren: je moet weer zelf de controle nemen over de processen in je lichaam.’

Wie is Guus van der Bie?

Guus van der Bie (1945) was 35 jaar huisarts. Als huisarts was hij aan de Universiteit van Utrecht betrokken bij de opleiding van co-assistenten huisartsgeneeskunde en momenteel is hij aldaar actief als docent Complementaire zienswijzen in de Zorg en Medical Humanities. Aan de universiteit van Witten/Herdecke (D) is hij betrokken bij de antroposofische artsenopleidingen zowel voor studenten als ook voor artsen. Hij was 10 jaar internationaal coördinator voor antroposofische artsenopleidingen aan de Medizinische Sektion van de Freie Hochschule für Geisteswissenschaft in Dornach (CH).