Moedermelk, meer dan voeding alleen

Door Redactie - In: geboorte, kraamzorg, opvoeden, voeding - 13 april 2014

Tekst I Inica Loe    Fotografie I Heidi Arts


´Jonge moeders willen niet alleen een zorgzame moeder zijn, maar ook een goede vriendin én een leuke vrouw voor hun partner. Daarnaast hebben ze zware financiële verplichtingen, dus kunnen ze niet zomaar minder gaan werken. In de eerste week na de bevalling vragen ze zich af: hoe ga ik dat allemaal doen? Kan ik werk en borstvoeding wel combineren? We zijn gewend geraakt grip te houden op ons leven, maar het gedrag van een pasgeboren kindje is niet zo ´maakbaar´ als we verwachten. Als je kind niet goed drinkt, hoe ga je daar dan mee om? Het kost tijd om gewend te raken aan een nieuwe situatie.’ 

 

Moedermelk, meer dan voeding alleen

Dit is het voor mij!

Verpleegkundige Janneke van Dijk (1960) is verbonden aan Sterre der Zee in Den Haag en Aurum in Zoetermeer, twee therapeutica met een antroposofisch consultatiebureau. Daarnaast heeft zij een kleine eigen praktijk als lactatiekundige. Moeders die het consultatiebureau bezoeken kunnen bij haar terecht voor vragen over borstvoeding.

‘Ik dacht verstand te hebben van borstvoeding, ik was immers verpleegkundige. Bij de moedergroep die ik bezocht, 30 jaar geleden, zwanger van een tweeling, ontdekte ik weinig  te weten. Ik kon mijn hart ophalen aan alle kennis die daar aanwezig was. In 1991 werd de opleiding tot lactatiekundige vanuit Amerika naar Nederland gehaald. Ik dacht: dit is het voor mij!

Wij waren de eerste lichting lactatiekundigen, twaalf vrouwen in totaal. De meeste vrouwen kwamen uit de zorg en waren tevens leidsters van borstvoedingsgroepen. Professor De Jonge, die baanbrekend onderzoek heeft gedaan naar wiegendood, en neonatoloog Richard de Leeuw, die het buidelen (de baby wordt, bloot op bloot, op het lichaam van moeder gedragen) van couveusebaby´s naar Nederland heeft gehaald, waren verbonden aan de opleiding. In die tijd zijn veel dingen ontdekt die nu gemeengoed zijn geworden.

Ik zou het echt een verlies vinden wanneer de opleiding tot lactatiekundige, zoals nu het plan is, alleen nog toegankelijk wordt voor artsen, verloskundigen en verpleegkundigen. Zij zijn gewend om te kijken vanuit een verstoorde probleemsituatie en proberen die met steeds wisselende adviezen op te lossen. Terwijl bij de borstvoedingsorganisaties een schat aan kennis aanwezig is over borstvoeding, meer vanuit antropologisch gezichtspunt. Wanneer deze groep uit de opleiding verdwijnt zal het nog moeilijker worden om de natuurlijke vrouwelijke kunst van het zelf voeden als doel en uitgangspunt te behouden.

Ze noemen mij een babyfluisteraar

Als lactatiekundige kom ik vooral de eerste maand, soms pas vanaf twaalf dagen op bezoek. Dat is jammer, want moeders zijn dan al aan het eind van hun veerkracht. Wanneer het voeden niet goed gaat is het fijn wanneer er snel kan worden bijgestuurd. Hoe langer je wacht, des te meer tijd kost het om de weg terug te gaan. Wat ik doe? Meestal help ik de moeder met aanleggen. Je gaat als het ware met zo´n klein baby´tje in gesprek: wie ben jij en wat heb je nodig om te gaan drinken? Waar heb je last van? Als een baby niet drinkt kan dat allerlei oorzaken hebben. Het is soms echt zoeken. Moeders noemen me wel eens een babyfluisteraar. Je kunt mijn werk vergelijken met dat van een instructeur bij het paardenspringen. Soms wil het paard niet over een bepaalde hindernis gaan. Als de instructeur het dan probeert, lukt het wel. Zo gaat dat ook bij baby’s die weigeren te drinken. Blijkbaar heb ik zoveel ervaring in mijn handen dat ze zich laten leiden. Daarna moet de moeder het nog leren.

Ik vind niet dat moeders per se borstvoeding moeten geven. Als ze voor de fles kiezen, hebben ze daar hun redenen voor. Ik heb hele gemotiveerde moeders gehad bij wie borstvoeding door de een of andere oorzaak niet mogelijk was; zij waren heel alert op de band die ze opbouwden. Ze hielden voldoende huidcontact met hun kind en, ook heel belangrijk, ze zorgden ervoor dat zij degene waren die het voedde. Iedere paar uur weer verbinding maken met je kind is bij kunstvoeding zeker niet vanzelfsprekend, terwijl het bij borstvoeding gewaarborgd is. Het huidcontact met moeder is helend; ze gaan daarmee terug naar de basis, kunnen zich ontspannen en dat is goed voor de hechting.

Laat de natuur haar gang maar gaan

De World Health Organisation heeft er in de tachtiger jaren voor gezorgd dat gezondheidwerkers zich sterk gingen maken voor het begeleiden en in stand houden van borstvoeding. In Scandinavië wordt meer dan 65% van de baby´s van 6 maanden nog zelf gevoed. In Hongarije is dat zelfs 94%. In Nederland is dit nooit zo van de grond gekomen en dalen de cijfers op dit moment zelfs weer. Bij ons krijgt 18% van de baby´s 6 maanden borstvoeding. Dat wij de grootste producent van kunstvoeding ter wereld zijn vind je ook terug in onze cultuur.

Uit onderzoeken blijkt dat vrouwen die zelf voeden later minder last hebben van osteoporose, borstkanker en eierstokkanker; hoe langer je voedt, hoe beter de bescherming. Veel vrouwen hebben het idee dat je alleen maar gééft als je voedt, maar het is een echte win-win situatie. Voor mij is moedermelk levende en complexe voeding, niet in de laatste plaats door de antistoffen die moeder daarmee aan haar baby schenkt. Het afweersysteem van een kind doet er zeven jaar over om uit te rijpen. Het jonge kind is dus nog kwetsbaar. Daarom geeft borstvoeding het kind geen ´extraatje´ aan antistoffen, maar de hoogstnoodzakelijke bescherming die nodig is voor de opbouw van zijn ´huis´, oftewel zijn lijf. Borstvoeding is de norm, niet ´beter´of ´het beste´. Borstvoeding is normaal, de rest is minder. Zelf kunnen we nog geen madeliefje maken; laat de natuur maar haar gang gaan.

Ik merk hoe verfijnd het allemaal is

Mijn kennismaking met de antroposofie is langzaam op gang gekomen. Toen ik twaalf was werd onze huisarts opgevolgd door twee antroposofische artsen. Mijn eerste stukje zelfgekochte zeep was de Iriszeep van Weleda. Via een vriendin leerde ik de vrijeschool kennen. Maar het duurde best lang voordat ik in de gaten kreeg dat dat allemaal met elkaar te maken had. Nu doe ik de opleiding tot antroposofisch verpleegkundige en ik vraag me af: waarom heb ik dat niet twintig jaar eerder gedaan? Ik merk hoe verfijnd het allemaal is. Het moet precies zó en niet anders. We leren nu inwrijvingen geven en dan ervaar je inderdaad: dit is wel goed maar dat niet. In de lactatiekunde werkt het ook zo: het luistert heel nauw.

Bijzonder om te noemen is dat het moederlichaam reageert op de warmte van haar kind. De temperatuur van de moeder gaat omlaag als de baby warm wordt. Wanneer de baby afkoelt gaat de temperatuur van zijn moeder omhoog. Antroposofisch bekeken kun je zeggen dat de moeder met haar etherlichaam het etherlichaam van haar kindje verzorgt. Jouw lijf zorgt ervoor dat zijn lijfje in stand blijft. Het heeft mij geraakt dat de borsten bij vrouwen, anders dan bij de meeste zoogdieren, zich in het ritmische middengebied bevinden, waar hart en ademhaling te vinden zijn. Het liefdevolle van moedermelk komt recht uit het hart.

Voor mij heeft antroposofie te maken met liefdevolle aandacht en de afwezigheid van chaos. Je gaat beter kijken en op een gegeven moment komt er een soort rust, als van een zuivere toon. Je laat de ruis achterwege. Lang stond ik tussen twee werelden. Ik kreeg vragen over het zijden mutsje van mijn baby: waarom mag hij die muts niet af, het is hier toch niet koud? Ik merk dat ik nu meer kan verwoorden wat ik eerst alleen voelde. Dan kan ik uitleggen dat je je kindje wil beschermen tegen een teveel aan indrukken van buitenaf. Steeds beter leer ik de taal van de antroposofie verstaan en krijg ik inzicht in de samenhang van het antroposofisch gedachtegoed. Ik vind het boeiend om te zoeken waar de antroposofie de lactatiekunde zou kunnen verrijken.

Veel moeders zijn zich er van bewust dat borstvoeding belangrijk is, maar door ze dat te vertellen heb je ze nog niet geholpen om het ook daadwerkelijk voor elkaar te krijgen. Ik denk dat we daar nog veel kunnen winnen. Als je ook weet hoe en niet alleen waarom kunnen meer moeders en kinderen profiteren van borstvoeding.´


s I     www.huisvanvarenka.nl

        www.amc-sterre-der-zee.nl

        www.therapeuticumaurum.nl