Dichtende dokters
Tekst I Inica Loe
Ssss...spreekuur
Op zoek naar de essentie, het versterken van zelfinzicht: dat lukt zoveel makkelijker wanneer je de taal als hulpmiddel kunt gebruiken. En juist dat doen Ramses van Hees en Johanna Priester, beiden arts. In wat zij schrijven wordt geneeskunde tot geneeskunst. Waar kunst nog meer goed voor is, weten deze dichtende dokters meeslepend te vertellen. Hun vaardige pen heeft een belangrijke bijdrage geleverd aan de tekst van hun interviews.
Vurig paradox
Laat je niets vertellen. Door niemand.
En luister goed. Naar iedereen.
Met het vuur dat in je hart brandt
sla je je door alle paradoxen heen.
Je hart houdt van je geestkracht
wees trots op je scherp verstand
en loop zingend door de dag,
dan kom je op een nacht aan het strand
en begroet je de stralende zon,
haar al-vernieuwende lichte leven
waarvoor je uiteindelijk je aardereis begon.
Zie dan de zee en wend je steven.
Dichten als intervisie met mijzelf
Ramses van Hees (1967) werkt als bedrijfsarts en consultatief arts. In 2012 heeft hij zijn eerste dichtbundel uitgebracht: SpreekTijd!. Daarnaast schildert hij. Met zijn vrouw en drie kinderen woont hij in een ecologisch woonproject midden in het land.
´Dichten is voor mij een noodzaak. Soms kom ik door een gebeurtenis in de knoop. Door het schrijven van een gedicht kan ik die knoop creatief ontwarren. Er ontstaat als het ware een gesprek met de gebeurtenis. Ik heb altijd gedicht. Sinds vorig jaar wil ik meer met mijn wezenlijke kant naar buiten komen. Toen ik voor mijn werk dagelijks naar Delft moest reizen, besloot ik om mijn reistijd te gebruiken om mijn oude gedichten te ordenen en door te werken. Dat heeft tot deze bundel geleid. Het maken van een gedicht is eigenlijk intervisie met mijzelf en het lot. Het levenslot fascineert mij mateloos. Wat gebeurt er als iemand ziek wordt? Door het dichten kom ik daar steeds dichter bij. Dat helpt me in mijn werk om een betere (bedrijfs)arts te zijn. Dichten is essentie-onderzoek.
In het kader van mijn specialisatie heb ik een jaar lang onderzoek gedaan naar professionaliteit, als ´het samengaan van kennis, kunst en kunde´. In onze samenleving bestaat de tendens om kennis en kunde te koppelen, bijvoorbeeld in medische protocollen. Het middengebied van de kunst komt steeds meer tekort. En juist in de kunst leeft het vernieuwende: het is de houding die nodig is om effectief met vragen om te gaan waar je van tevoren de antwoorden niet van kent. De geneeskunde heeft de wetenschap omarmd en streeft ernaar objectief te zijn. Het gevaar is dat artsen hun eigen persoon buiten de spreekkamer houden en hun protocollen gebruiken als muur om hun goed betaalde professionele belangen heen, met alle gevolgen van dien. Natuurlijk zijn protocollen nuttig om de route die je hebt afgelegd te evalueren.
Zonder de (genees)kunst wordt het vak een techniek, waarin je het contact met je patiënten kwijt raakt. Dat is ook mij gebeurd toen ik op mijn dertigste een burnout kreeg, terwijl ik bij een grote arbodienst werkte. Als gevolg van het hele proces is de band met mijn cliënten inmiddels veranderd. Veel van hen komen met burnoutklachten bij me. Doordat ik het zelf heb doorgewerkt, kan ik mijn cliënt wezenlijke vragen stellen en vaak ook snel tot praktische oplossingen komen.
Het verzorgen van je etherlichaam is noodzaak om te herstellen van een burnout. Ik zie dat in samenhang met de triniteit: Fysieke zorg zoals massage en een goede warmtehuishouding (vader), wezenlijke ontmoetingen (zoon) én voedende gedachten (geest) verfrissen de levenskrachten. Leven in het jaarritme biedt tegenwicht tegen de dwingende 24-uurs wereld van internet en economie. Door kunst beoefen je vrijheid. Personen en instituties die normerende uitspraken doen over scholing en ontwikkeling, vind ik niet meer van deze tijd. Door het beoefenen van kunst (in samenhang met het jaarritme!) en daaronder vooral de dichtkunst groeit mijn intuïtie voor essentie waardoor ik mijn vak steeds verder kan verdiepen. Mensen voelen zich door mij gehoord.’
s I r.van.hees@planet.nl boekscout.nl/shop
Puntje, puntje, puntje...
Natuur, kunst, religie: drie onmisbare ingrediënten voor een gezond leven.
Een tekort merk je aanvankelijk nauwelijks op; je kunt best èven zonder.
Maar naast het lichaam, hebben ook ziel en geest voeding nodig.
Snaaien, zappen en surfen kunnen er op wijzen dat je ondervoed bent:
is er genoeg verbinding, verwondering en eerbied in je dagelijks leven?
Zoek in het klein: een vogeltje op je balkon, een bloem goed bekijken,
echt gaan zitten voor het beluisteren van een muziekstuk,
zelf iets scheppen, in gesprek raken over een gedicht,
buigen voor dat wat boven de menselijke zwakheid uitstijgt...
Aandachtig kiezen, klaarmaken, proeven: is dit wat ik zoek?
Johanna Priester (56) is als antroposofisch huisarts verbonden aan therapeuticum Helianth in Rotterdam. Sinds 2011 schrijft ze Puntjes: inspirerende stukjes tekst over gezondheid, te vinden op haar website. Daarnaast verscheen van haar hand in de reeks Gezichtspunten de brochure Vrouwenzaken.
‘Ik ben iemand van de kleine stapjes, de kleine zetjes. Bij consulten hoorde ik mezelf vaak eenvoudige adviezen herhalen. Het idee ontstond om daar structureel over te gaan schrijven. En toen kwam dat woord ´punt´ tevoorschijn: iets kleins dat overal terug te vinden is. Hoeveel woorden zijn er niet die op ´punt´ eindigen? Zo is het ontstaan, als een inval. Je kunt er speels en met humor mee omgaan, maar ook praktisch of filosofisch. Niet als een wijzend vingertje, maar: ‘zo zou je er ook naar kunnen kijken’, met een liefdevolle glimlach.
Ik heb gemerkt dat beelden vaak beter overkomen dan een uitgebreide toelichting, misschien omdat ik zelf erg beeldend ben ingesteld. Op de fiets naar de praktijk krijg ik meestal inspiratie en verschijnen de eerste zinnen. Thuis schaaf ik daar verder aan tot ze klaar zijn om de wereld in te gaan.
In het begin werden de Puntjes vooral gelezen door mijn eigen patiënten. Na een aankondiging via het adressenbestand van Gezichtspunten kwam er een enorme boost in het aantal lezers. Door verdere verspreiding, o.a. via artsen en therapeuten heb ik inmiddels meer dan 2000 abonnees. Een aantal therapeutica zet de Puntjes op hun website.
Wat ik met de Puntjes wil overbrengen is dat je zelf veel kunt doen voor je gezondheid, èn dat ziekte en leed bij het leven horen. Zo kun je bijvoorbeeld je (ether)lichaam verzorgen met warmte of stilte, met momenten dat er even niks hoeft. Leer voelen waar je energie van krijgt en leg zo een goede bodem voor je gezondheid. Wat voedt mij, wat doet mij goed? Voor mij zijn belangrijke bronnen natuur, kunst en religie. Drie gebieden waarop de geestelijke en de aardse wereld elkaar ontmoeten, doordringen en in evenwicht brengen. Puntje, puntje, puntje… gaat daarover.
Ik word nog altijd enthousiast als ik zie dat mensen een ontwikkeling doormaken. Gezondheid heeft voor mij te maken met jezelf ontwikkelen en weerstanden overwinnen. Dat ik daar steeds weer naast mag staan is best een eer. De verhalen van patiënten zijn altijd boeiend. Ook over (of met!) een zwerende teen kun je in gesprek raken. Over kleine stapjes gesproken.
Ik denk dat mensen elkáár heel goed zouden kunnen helpen bij het anders omgaan met hun gezondheid. Noem het een vorm van lotgenotencontact. Ik loop al een tijdje rond met het idee om inloopgroepen te vormen, waarin steeds een ander Puntje centraal staat. Door gesprek en kleine oefeningen (bijvoorbeeld onder leiding van een therapeut) zou ik mensen willen bemoedigen en nieuwe ervaringen willen laten opdoen, en dan vooral onderling willen laten uitwisselen. ‘Puntje’ is dus wellicht toe aan een volgend stapje...’