Innerlijke scholing en gezondheid

Wat kun je doen aan de verzorging van je gezondheid?

Vroeger was dat een taak die de kerk op zich had genomen. Er werden rustmomenten in de dag gecreëerd doordat de gewoonte bestond om voor het eten, na het eten en soms voor het werk een gebed te doen. Even stilstaan bij het hogere en wezenlijke dus. En ’s zondags was er de zondagsrust en het bezoek aan de kerk. Het vasten bij de katholieken had een vaste plaats in het jaarritme, waarin het lichaam zich kon reinigen omdat er minder gegeten werd en al helemaal niet werd gesnoept, en de lagere mens kon even uitgelaten worden in het carnaval. Je kunt dit zien als maatschappelijke hygiënische maatregelen. Deze zijn door de ontkerkelijking verlaten. Wat kan er voor in de plaats komen? Op deze vraag zal ik in dit artikel verder ingaan.

Vage klachten

Veel klachten die op het spreekuur van de huisarts gemeld worden zijn klachten als moeheid, hoofdpijn, klachten van spanningen als overspannen zijn, burnout, slaapproblemen. Dit zijn allemaal klachten waar geen echte ziekte aan ten grondslag ligt. Ze hebben te maken met overbelasting, gebrek aan ritme in het dagelijkse leven, en met een ongezonde leefwijze. Als je daar dan nog de psychosomatische problemen als benauwdheid, hartkloppingen, maag en darmklachten bij neemt, of rug- en schouder of nekklachten, dan heb je toch al een heel grote groep van verschijnselen waarbij je zou vermoeden dat er door leefwijze wat aan te doen is.

Van al deze klachten kun je zeggen dat ze min of meer ‘psychisch’ zijn, oftewel dat ze mede veroorzaakt worden door spanning en controleverlies. Van buitenaf kun je geconfronteerd worden met een veelheid aan indrukken, die je moeilijk nog kunt verwerken. Het hoge tempo van leven vraagt om meer momenten om weer bij jezelf terug te komen. En hoe houd je je eigen binnenwereld met al zijn wisselende gedachten en emoties op orde? Dit vraagt om een antwoord, en scholing is een vorm van een antwoord.

Wat is scholing?

Scholing richt zich op het aanleren van inzichten en vaardigheden waar je sterker van wordt. Scholing betekent dat je naast het gewone leven ook ruimte inbouwt om te leren naar het leven te kijken, en antwoorden te zoeken op vraagstukken die zich voordoen.

Ik raad mensen steeds vaker aan om pauzes in de dag in te lassen, en vaste gewoontes aan te leren om afstand te nemen van zichzelf en orde te scheppen in de binnenwereld. Ik noem een paar oefeningen.

Liefdevol meekijken

Een eerste is een hygiënische oefening die helpt om een soort van tweede bewustzijn in jezelf te scheppen, die als het ware over je schouder meekijkt in het dagelijkse leven. De oefening helpt je om niet vanzelfsprekend met de stroom mee te gaan, en daarmee over je grenzen heen te gaan. Dit bewustzijn kijkt liefdevol met je mee, niet kritisch afbrekend zoals ook veel mensen een dergelijke innerlijke gestalte kennen. Concreet: neem ’s avonds even rustig de tijd, en kijk vanaf een afstandje naar je dag. Wat heb je meegemaakt? Wat heb je eraan beleefd? Wat was wezenlijk, en waar heb je je te veel af laten leiden? Je kijkt liefdevol en kritisch. Als je ontevreden bent over bepaalde dingen, dan blijf je niet bij die ontevredenheid staan, maar je kijkt hoe je het in een dergelijke situatie de volgende keer meer tot tevredenheid kunt doen. Dan sluit je de oefening af en gaat slapen.

Als je dit langer doet, zul je merken dat langzaamaan dat tweede bewustzijn ontstaat. Dan kun je op lastige momenten van de dag plotseling wakker worden, en zien wat er van je gevraagd wordt om dat moment een tevreden afloop te geven.

Ik noem dit een oefening, maar eigenlijk is dat een verkeerd woord. Het is een hygiënische gewoonte.

Innerlijke schoonmaak

Een tweede oefening is er om lastige situaties in je binnenwereld schoon te maken. Dat kun je doen met de volgende stappen. Eerst beschrijf je de lastige situatie vanuit de waarneming, feitelijk en objectief. In de tweede stap beschrijf je dezelfde situatie, maar nu vanuit de emotie. Alle oordelen, emoties en impulsen mogen er ongenuanceerd zijn. Geen terughouding dus vanuit je genuanceerde mens, maar zoals een puber dat doet. Lastige situaties geven verwarring, en die verwarring zit alleen maar in de binnenwereld. In een derde stap neem je afstand, en kijk je vanuit je wijzere innerlijk naar wat je vanuit de emotie beschreven hebt, en dan stel je je de vraag: wat was er wezenlijk aan deze situatie? Waar werd je nu eigenlijk mee geconfronteerd? En wat vraagt dat van je, als je eenzelfde soort situatie een volgende keer gemakkelijker wilt doormaken? Je sluit de oefening af met een voornemen.

Ik noem deze oefening voor mezelf de lichaam-ziel-en-geestoefening. Dat berust op het antroposofische mensbeeld van waaruit de mens wordt gezien als bestaande uit een lichaam, een ziel en een geest. Lichaam betekent: stoffelijkheid. Met je lichaam ben je deel van de stoffelijke wereld, en neem je ook de stoffelijke objectieve wereld waar. Je ziel is je binnenwereld, met al zijn gedachten, gevoelens en emoties en met zijn wilsimpulsen. Vaak zijn deze tegengesteld en leveren ze daardoor verwarring. De ziel is onstoffelijk. Geest duidt op het eeuwige in je, dat verbonden is met bovenpersoonlijk kwaliteiten als waarden en idealen. In de oefening doorloop je alle drie de gebieden bewust, en rijst even boven het leven van alledag uit.

De oefening helpt je om wakkerder te worden over de vraag: wie ben ik, en waar ben ik op dit moment? Je ontwikkelt niet alleen innerlijke rust, maar ook afstand tot jezelf, zelfkennis, en inzicht in hoe mensen überhaupt in elkaar steken. De oefeningen brengen een innerlijke schoonmaak, en je innerlijk wordt er ook schoner van, in de zin van mooier. En dus gezonder. Op vrij simpele wijze, hoewel het helemaal niet simpel is om de oefeningen werkelijk te doen.