In de compositie van een leven doet elke noot ertoe

Jaap van de Weg (1948) doet zijn naam eer aan als consultatief arts, met een praktijk voor psychosomatiek en karmavragen: hij begeleidt mensen op hun weg door het leven. Sinds een aantal jaren geeft hij overal in het land cursussen. Zijn hoofdthema’s zijn: gezondheid, ziekte en karma. Hij is auteur en houdt lezingen. Zijn vader en moeder waren beiden enthousiastover hun werk als arts, de grootvader naar wie hij is vernoemd had als zendeling een eigen ziekenhuis. Zelf, zo zegt hij, heeft hij door een reeks ziektes de waarde van warmte en liefde aan den lijve ondervonden.

Hoe doe je dat, het gesprek op een niet zo alledaags thema als iemands karma brengen?

´Ik probeer heel voorzichtig, stapsgewijs, daar naartoe toe te gaan. Je merkt op een gegeven moment of iemand ervoor openstaat. Er ontstaat soms een gevoel van herkenning als je op zoek gaat naar het waarom van bepaalde gebeurtenissen. Je moet de afzonderlijke ervaring bekijken in relatie tot al het andere en zorgen dat je je niet blindstaart op dat ene.
Het helpt mij dat mensen die bij mij komen vaak goed voorbereid zijn. Ze weten wat ik doe en kiezen daar bewust voor.
Als het over karma gaat dan ga ik er vanuit dat niet ik het weet, maar dat de ander het antwoord kent. Onbewust heeft hij of zij die wijsheid in zich. Door mijn vragen probeer ik die in beeld te krijgen. Wat heeft iemand meegemaakt, welke rol speelt ziekte
daarbij, hoe is de compositie van iemands biografie? Op de achtergrond is daar voor mij altijd de geestelijke gestalte op wie ik me richt. Ik bedoel daarmee het wezen dat achter iemand staat en vanuit betrokkenheid en liefde alles mee organiseert. Je
kunt het vergelijken met een soort engelbewustzijn: dat deel van de mens dat vanaf een hoger plan het leven op aarde vormgeeft, vanuit een weten dat boven de tijd uitgaat.´

Krijgen mensen ook huiswerk mee?

´Ja, dat kan. Het eerste huiswerk is bijvoorbeeld: laat het beeld van je leven of van het ziek zijn, dat tijdens het gesprek is ontstaan, de komende tijd bezinken. Hoe vind je dat beeld terug in de ervaringen die je opdoet? Je kunt daaraan denken in termen van muziek. Het leven is één grote compositie, waarin alles met elkaar samenhangt. Een thema wordt zowel andante als allegro uitgewerkt. Het kent vrolijke, droevige en trage noten maar het thema blijft altijd aanwezig.
Een vriend zei mij dertig jaar geleden dat een arts niet militair, maar muzikaal zou moeten denken. Niet in termen van aanval, afweersystemen en weerstand, maar kijkend naar ziekte in relatie met de rest van iemands leven. In een compositie van Mozart
doet elke noot ertoe. Wat is de betekenis van deze ziekte binnen het geheel? Ziektes zijn de intrigerende processen in een mensenleven.
Soms geef ik bepaalde oefeningen als ondersteuning. Een terugblik op de dag, het oefenen van de wil of de meditatie van de dankbaarheid. Daarmee schep je een bepaalde innerlijke stemming die helpt om meer naar binnen te gaan. De zoektocht naar het hoe en waarom leidt vaak naar jeugdherinneringen. Als je vader erg agressief was dan was hij schuldig en jij het slachtoffer. Op het moment dat je slachtoffer bent geworden verlies je een stukje van je kracht. Door de karmische vraag te stellen: waarom overkomt mij dit en wat kan ik ermee? neem je de regie over je leven weer meer in handen.´

De dakpanoefening van Rudolf Steiner is voor jou een sleutel tot het karma. Hoe werkt dat?

´Stel je het volgende voor: er valt een dakpan op je schouder. Dat overkomt je. Maar vanuit een hoger perspectief ben jijzelf het dak opgegaan om ervoor te zorgen dat die dakpan precies op dat moment naar beneden valt, zodat hij op jou terechtkomt. Dit
gezichtspunt gaf mij een enorm gevoel van vrijheid! Als ik datgene wat mij overkomt zelf blijk te hebben gewild, voel ik mij daardoor veel meer betrokken bij alles wat er gebeurt. De compositie van mijn leven is voor mij dan ook heel belangrijk geworden. Ik kijk er naar met veel meer energie dan normaal. Vooral als er ook nog eens een verband is door al mijn levens heen.´

Als vrijheid zo belangrijk is, in welk opzicht zijn we dan als mensen (nog) onvrij?

´Gezondheid heeft met warmte en liefde te maken. Er is een relatie tussen ziekte en de afwezigheid van warmte en liefde. Als je bent overgeleverd aan het gegeven dat je astma samenhangt met de verwaarlozing door je moeder in je jeugd, dan zit je nog steeds in de kou. Maar wanneer je je afvraagt: waarom heb ik mijn moeder als het ware gevraagd, nog vóór mijn geboorte, om me deze ervaring te geven, dan kom je dichter bij je warmte, bij de liefde in jezelf. Daar gaat een gezonde werking van uit, en dan leef je ook heel anders. Mensen genezen niet altijd van hun kwaal als ik ze begeleid, maar hun mate van gezondheid wordt wel groter.´

Hoe heb je de vaardigheden ontwikkeld die voor dit werk nodig zijn?

´Ik ben twee keer zeven jaar huisarts geweest, en heb drie keer zeven jaar dit werk gedaan. Op dit moment is er een verschuiving gaande naar het werken met groepen. In mijn medische opleiding heb ik geleerd meteen in te zoomen op wat er acuut nodig is. Later kwam ik erachter dat je dan vervolgens weer moet uitzoomen om zicht te krijgen om het geheel van iemands leven. Je draait de verrekijker om en gaat steeds groter kijken; je spant de boog tot aan het complete leven en zelfs tot meerdere levens.
De eerste jaren heb ik moeten leren om wakker te luisteren, zonder meteen te weten. Dat zijn we niet gewend. Als huisarts moet je snel een diagnose kunnen stellen. In deze praktijk begin ik met niks. Wat vertelt iemand en welk beeld rijst daaruit op? Dat betekent dat je soms drie kwartier luistert zonder een aanknopingspunt te vinden. Dan ga je toch twijfelen aan je eigen vermogens: kan ik niet beter wat anders gaan doen? Na een paar jaar wist ik inmiddels dat je door die fase heen moet. Je zintuigen raken gescherpt om in het verhaal het kleine poortje te vinden dat je door kunt steken naar de biografie en naar het karma toe.
Vrouwen zeggen vaak: ik weet niet hoe ik beginnen moet. Begin maar in het midden, dan komt de rest vanzelf wel. Mannen komen vaker met iets gestructureerds, wat zij al voorbereid hebben. Er is dan wel een kader, maar de betrokken verwondering is eruit. Dan moet ik goed luisteren en voelen waar zich toch een thema openbaart. Door dat zoeken word ik happig, net als bij een Krimi. Je kijkt rond en vraagt je af: wat klopt hier niet? Bij de onderzoeksgroep met wie ik al zeven jaar werk weten ze dan: nu gaat het alarm aan.´

Wat betekenen andere mensen voor jou?

´Het liefdevol kijken naar je eigen  leven schept ruimte in de ziel. Het wordt groter dan dit ene moment, dit ene leven. Als je daar samen naar zoekt werkt dat verbindend, er kan een troostend beeld ontstaan. Toch ben ik niet primair een mensenmens, al werk ik mijn levenlang al met mensen. Vorig jaar zei iemand die mij goed kent: eigenlijk ben jij vooral geinteresseerd in de waarheid,  eerder dan in mensen. Baf! Ik voelde mij gekend en daar was ik intens dankbaar voor. Het hele palet van de menselijke waarheid… dat is het mooiste boek wat ik ken. Ik lees altijd in dat boek. Ieders persoonlijke waarheid is voor mij onderdeel van  de veel grotere waarheid die ik zoek.

Al tijdens mijn artsenopleiding heb ik de afslag genomen naar de antroposofische geneeskunde. Na mijn huisartsenpraktijk ben ik begonnen met het perspectief van de psychosomatiek, dus de relatie tussen ziel en lichaam. Tien jaar later kwam het karma erbij. De vraag rijst: wat is nu de volgende stap? Ik wil veel specifieker gaan kijken naar de relatie tussen karma en bepaalde ziektebeelden. Longkanker geeft een heel ander beeld dan bijvoorbeeld borstkanker. Wat zegt dat tegen de achtergrond van het karma, wat is er voorgevallen dat de ziekte in dat ene orgaan terecht is gekomen? Het werken met groepen geeft veel  gelegenheid om dat te onderzoeken. De leden van een groep zijn getuigen van elkaars verhalen, net als bij familieopstellingen. In een groep zijn tegelijkertijd de veiligheid én de objectiviteit aanwezig die nodig zijn om dergelijke intieme vragen te onderzoeken. Ik hoop dat ik dit werk ook in samenwerking met Antroposana verder vorm kan geven.