Plaats voor verwondering doet zorgverleners groeien in hun werk

Door Redactie - In: diversen - 12 november 2022

TEKST MANON BERENDSE | PORTRET MAARTJE GEELS


Het is iets wat veel mensen niet weten. Antroposofisch zorgverleners rondden eerst een reguliere studie af in de gezondheidszorg en volgden daarna een beroepsspecifieke opleiding. Het eerste jaar van die vervolgpleiding gaat over menskunde, is interdisciplinair van opzet en wordt verzorgd door de Academie Antroposofische Gezondheidszorg. Coördinator Hannie Bakker ziet van dichtbij wat deze intensieve opleiding zorgverleners geeft: zingeving, innerlijke groei en vervulling.

Huisartsen, maatschappelijk werkers, psychologen, psychiatrisch verpleegkundigen, verloskundigen, diëtisten, fysiotherapeuten – zo maar een greep uit de lijst van deelnemers die de afgelopen 10 jaar de interdisciplinaire Basismodule Antroposofische Gezondheidszorg volgden. Hannie Bakker die deze eenjarige Basismodule over menskunde coördineert, glundert terwijl ze de lijst op tafel legt. ‘Het is een intensief traject dat best hoge eisen stelt aan de deelnemers door het oefenen van nieuwe waarnemingsvaardigheden als basis voor een holistische manier van denken. Maar de verscheidenheid van deelnemers door de jaren heenzegt wel iets over de grote behoefte aan inhoud en verdieping. Deze herfst zijn we gestart met 24 deelnemers! Deze zorgverleners zijn afgestudeerd en aan het werk en realiseren zich dan dat ze vooral natuurwetenschappelijk zijn geschoold. Ze zijn gewend geraakt om microscopisch te kijken naar vraagstukken en ziektebeelden. Maar waar is de mens en zijn grotere verhaal? Die vraag duikt vaak op in hun veertiger jaren. Dan gaan ook zorgverleners vaak op zoek naar nieuwe inspiratiebronnen van waaruit ze hun werk met voldoening kunnen doen. Speciaal voor mensen met een academische, HBO- of gelijkwaardige beroepsopleiding is er sinds tien jaar de Academie Antroposofische Gezondheidszorg.’

Plaats voor verwondering doet zorgverleners groeien in hun werk

Macroscopisch kijken

‘Als iets levenbrengend is, dan is het zingeving. De Basismodule schept daar ruimte voor: bij ons is plaats voor het macroscopische perspectief van de héle mens die leeft tussen aarde en hemel. We beginnen de Basismodule met het verkennen van de zichtbare mens, waarna de deelnemers zich steeds verder toeleggen op wat je niet kunt zien: op procesdynamieken en op de levensloop. Daarom is fenomenologie een belangrijk fundament van de Basismodule: we oefenen het waarnemen en inleven intensief omdat je dat nodig hebt bij het bespreken van je patiënten. Ieder mens heeft persoonlijke vragen over hun ziekteprocessen, maar die zijn ingebed in de levensloop. Vanuit menskundig perspectief valt daar al veel over te zeggen, maar het mooie is dat deelnemers elkaar ook zo veel kunnen aanreiken. Een praktijkverpleegkundige kijkt nu eenmaal anders dan een arts, een apotheker anders dan een diëtist. Door de jaren heen hebben we gezien dat zorgverleners veel van elkaar leren: interdisciplinariteit vergroot het wederzijds begrip en dat leidt tot prettiger samenwerken – met collega’s en met patiënten. Samenwerken hoort voor zorgverleners tot hun opgaven, maar dat wordt nog wel eens vergeten.

In feite maak je hier dus je eigen antroposofie: je ontdekt wat voor jou waar is. We willen respecteren dat iedereen zijn eigen ontwikkelingsproces gaat. Wij reiken vele ervaringen aan, maar wat ik telkens weer vervullend vind om te zien is hoe mensen hun ogen openen voor wat er nog meer is tussen hemel en aarde en dat hen dat van alles brengt, in hun werk, maar ook in hun persoonlijk leven. Wij scheppen daar de randvoorwaarden voor, maar ze zullen zelf uit hun comfortzone moeten stappen. Dat kan onzeker voelen, maar het is hier toegestaan om je te verwonderen en dat schept die ruimte.’ Lachend: ‘Het gebeurt volop hoor, want het ritme waarin we met elkaar werken is een fijnzinnig instrument.’

Waarnemen en inleven  

‘We borgen drie verschillende vaardigheden in de Basismodule door een ademende dagindeling waarin deelnemers kunnen opnemen, verwerken en concreet aan de slag gaan met elkaar en met zichzelf. Iedere maand werken we twee dagen achtereen, 20 dagen in totaal. Zo kunnen we de nacht benutten die ertussen ligt, wat zorgt voor een intensievere verwerking van de stof. We beginnen de dag met een uur fenomenologie. We bekijken en leven ons intensief in in een object, plant of natuurverschijnsel. Puur om onze waarneming en inleving te oefenen en ons bewust te worden van wanneer we overgaan tot het geven van betekenis aan wat we zien. Als we uitwisselen over onze waarnemingen en dat procesmatige denken, dan luisteren we intensief, maar onbevangen naar elkaar. In wezen nodigen we elkaar uit tot die verwondering en dat werkt de rest van de dag door.

Daarna volgt een specifieke themales, bijvoorbeeld over de vraag: hoe kunnen ritmische processen helpen genezen? Door zo’n onderwerp intensief na te bespreken werken we met ieders expertise. Na de lunch werk je dan juist samen met vakgenoten aan beroepsspecifieke uitwisseling. En we sluiten de dag af met een uur kunstzinnig werken, huiswerkvragen en met de Basisoefeningen van Rudolf Steiner waarover we ook volop uitwisselen.

Meerwaarde

‘En zo komen we weer uit op de levensloop als ontwikkelingsweg: dat is echt een sleutel voor zowel zorgverlener als patiënt. Het pad duiden dat je gaat in relatie tot je aandoening of je patiënt, is altijd waardevol. En als je je dan verdiept in het grotere concept van het menszijn ontstaat betekenisgeving als vanzelf. We zijn ten slotte allemaal individuen in ontwikkeling, maar we zijn wel afhankelijk van anderen. Dat inzicht komt vrij als je ontdekt dat je niet alles kunt “regelen”. Dan verschuiven je behoeftes ook, naar een kernbegrip als aandacht. Dat vraagt die fenomenologische blik en een liefdevolle benadering. Op zich is aandacht geen nieuw fenomeen – er is al heel veel onderzoek naar gedaan – maar we nemen dit begrip binnen de Basismodule en nascholingen die we bieden wel serieus. Dit najaar bijvoorbeeld, verdiepten we ons op een nascholingsdag in de vraag wat jongeren nodig hebben na twee jaar covid-beperkingen. Zijn sociale processen niet veel belangrijker dan onderwijs? Met dit soort vragen willen we mensen een concreet én spiritueel vertrekpunt bieden voor het opnieuw verkennen van stukjes van hun werkgebied. Dat is wat antroposofie in gang kan zetten: het hernieuwen en uitbreiden van je kijk op de wereld waarin je leeft en werkt.’

Interdisciplinaire Basismodule

De Academie AG startte onlangs weer met de Basismodule, die loopt van september t/m juni. Daarnaast zijn er verschillende nascholingen voor zorgprofessionals. Op 3 november over omgaan met verlies en rouw. Op 15 november over verbinding leggen in het contact met patiënten. Ook is er sinds dit jaar een docentencursus, want er is een groeiende behoefte aan vormen van complementaire zorg.


Meer over de basismodule vind je hier.

Meer over nascholingen vind je hier


Hannie Bakker (1954) werkt als fysiotherapeut bij Therapeuticum Aquamarijn in Arnhem en verzorgt ook Biografisch werk met individuen en groepen. Daarnaast geeft ze les aan de beroepsopleiding voor antroposofische fysiotherapie en studeert ze Gezondheidswetenschappen. Sinds 2012 begeleidt Hannie samen met huisarts en senior onderzoeker Guus van der Bie de deelnemers van de Interdisciplinaire Basis-module AAG.