Het Sint-Janskruid bloeit als de zon zijn hoogtepunt heeft bereikt, rond 24 juni, tevens de geboortedag van Johannes de Doper. Hij groeit langs bosranden, op droge weilanden en in bermen. Hij kan goed tegen droogte en weerstaat bijvoorbeeld zelfs de zinderende hitte van een spooremplacement. Bij voorkeur staat deze plant op karige grond waar veel licht is. Niet zelden op plekken met sterke temperatuurswisselingen, zoals op zanderige dijkhellingen.

Als een kandelaar

Het Sint-Janskruid heeft een karakteristieke bouw zodat je hem soms al van ver kunt herkennen, vooral door de rechtopstaande gestalte en de goudgele bloempjes. Hij wordt tot een kleine meter hoog. Vanuit een vitale ondiep gelegen wortelstok komen een aantal ronde stevige stengels omhoog met daaraan kleine tegenoverstaande ellipsvormige blaadjes dicht tegen de stengel aan. Van onder tot boven veranderen ze ook weinig. De taaie stengel stijgt recht naar boven en vertakt zich daar in het bloemgebied als een kandelaar, volgens een strenge ordening: van bovenaf zie je een geel kruis.

De blaadjes lijken, tegen het licht gehouden, doorstoken met gaatjes, waar de Latijnse naam van de plant ook naar verwijst: Hypericum perforatum. Deze gaatjes zijn in feite grote olieklieren, die bijna net zo dik zijn als het blad, zodat het licht er doorheen schijnt. Naast een etherische olie bevatten de klieren ook een bittere, harsachtige stof: hyperforine.

De gele bloempjes hebben langs de rand zwarte stipjes. Deze stippen doortrekken de hele plant, maar bevinden zich vooral op de bloemstelen en de kelk- en kroonbladeren. Er zit hypericine in, een rode kleurstof. Knijp maar eens in zo’n bloemknop, vlak voordat deze opengaat: dan komt er een donker violet rode vloeistof tevoorschijn, als ware het een bloeddruppel.

De gele kroonblaadjes zijn asymmetrisch van vorm – het lijken wel propellers. De meeldraden zijn talrijk, tot wel 100 stuks staan ze in drie bundels fier omhoog en geven de bloem een stralend uiterlijk. Uitgebloeide bloemen ogen rommelig en wat verfrommeld. Na de bloei vormen de prachtig rode zaaddozen een octaëder (achthoek). Al met al is het een edel kruid, bescheiden en evenwichtig en met een zekere schoonheid.

Eeuwenoude geneesplant

Al in de Oudheid was Hypericum voor beroemde artsen als Hippocrates of de Romeinse legerarts Dioscorides een van de grote geneesplanten. Eeuwen later schrijft de arts Paracelsus (1493-1541): “Zijn deugd kan eigenlijk niet beschreven worden, zo groot is hij, in geen land kan een beter geneesmiddel voor wonden gevonden worden”. Oorlogen waren destijds niet zeldzaam en leidden tot veel leed. Hypericum hielp als wondolie bij diepe wonden en brandwonden, maar werd ook gebruikt voor schietende pijnen, zenuwpijnen en bij slangenbeten en hondsdolheid. Zo kreeg deze geneesplant vele bijnamen: Jaag den duivel, Gods genadekruid, Herr Gottes Blut. Paracelsus raadde Hypericum aan voor de behandeling van melancholie en overprikkeling: “dat moet iedere dokter weten, dat God een groot geheim in het kruid heeft gelegd, alleen vanwege de geesten en dwaze fantasieën die tot wanhoop brengen.” Hypericum wordt ook wel de Arnica van de zenuwen genoemd. Arnica bevordert de genezing en het herstel van wonden. Hypericum ook, maar zorgt ook voor het herstel van zenuwletsel. Neuralgieën, nervositeit, overbelasting van zenuwen en het zenuwgestel zijn te behandelen met Sint-Janskruid.

Anti-depressivum

Bij een depressie is er sprake van een stagnatie in de lever. Het stroomt niet meer, ook niet in de ziel.

Sint-Janskruid werkt activerend op de stofwisseling van de lever en activeert zo de innerlijke beweeglijkheid van de ziel. Naast hypericine speelt ook de harsachtige bitterstof hyperforine (uit de doorzichtige olie kliertjes) daarbij een rol. Ook andere stoffen leveren een bijdrage aan het anti-depressieve effect – daarom wordt de hele plant gebruikt. Men streeft daaarbij naar een gehalte aan plantenextract van 500-800 mg. In Duitsland is het al jaren een zeer veel gebruikt anti-depressivum.

We kunnen de anti-depressieve werking ook nog anders omschrijven. Bij een depressie is de wereld kil en donker. Het Sint-Janskruid brengt het licht en de zomerse zonnewarmte bij je terug.

De lever werkt ontgiftend en uitscheidend. Het Sint-Janskruid kan zodoende de werkzaamheid van andere geneesmiddelen soms verzwakken, bijvoorbeeld van sommige bloedverdunners, antibiotica en ook van andere anti-depressiva.

Bedplassen

Bij bedplassen slaapt het kind meestal te diep. Sint-Jans olie helpt het blaasgebied te activeren en wakkerder te maken. Daarvoor wordt de olie op de onderbuik ingewreven. Looistoffen zijn in Sint-Janskruid ook rijkelijk aanwezig, in concentraties tot wel 12 %. Deze werken samentrekkend en toniserend. Daarmee is Hypericum ook een hulp bij diarree. Sint-Janskruid wordt zelfs wel als olie ingenomen omdat het ook maagklachten kan verhelpen.

Hypericum verinnerlijkt het licht en de warmte van de zomerzon en opent de mens

Werking

De donkere violet rode vloeistof uit de zwarte stippen bevat de fluorescerende kleurstof Hypericine, die dieren gevoeliger maakt voor het licht. Dieren die te veel Sint-Janskruid hebben gegeten moeten in het donker worden gebracht, anders kunnen ze aan deze lichtgevoeligheid doodgaan. Het licht werkt dan toxisch en leidt tot afsterven van de huid en van rode bloedcellen. Men heeft waargenomen dat witte schapen stierven na het eten van Sint-Janskruid, maar dat zwarte schapen geen last hadden. Ook omdat de plant stug is, zien boeren de plant niet graag in hun hooi. Sint-Janskruid komt uit de “Hertshooifamilie”. “Hert” betekent hard: van hertshooi kon het vee ook ziek worden.

Mensen met een lichte huid kunnen soms door inname van Hypericumpreparaten een zekere fotosensibiliteit, gevoeligheid voor licht ontwikkelen. Dat geeft dan vooral roodheid en jeuk. Hypericumolie moet je daarom niet tijdens het zonnebaden nemen, maar erna. Een kruid dat zo sterk de zon verinnerlijkt kan ook goud verinnerlijken. In het middel Hypericum Auro cultum is het Sint-Janskruid “bemest” met een goud oplossing. Zodoende wordt het goud door de plant gepotentieerd. Dit middel is werkzaam bij een postnatale depressie, seksuele traumatisering, neurotische problematiek en is een hulp bij grote existentiële beslissingen.

Zomerzonnewezen

Hypericum verinnerlijkt het licht en de warmte van de zomerzon en opent de mens voor het zonlicht. De duisternis van een depressie kan hiervoor wijken. In ruimere zin brengt het Sint-Janskruid, deze

Zonnekoning van het plantenrijk, nieuwe levenskracht en nieuwe activiteit. Dit plantenwezen staat ons bij als we gewond zijn of terneergeslagen, en daar waar onze levensweg stagneert. Met zijn van zon doordrongen wezen maakt hij de weg weer vrij. Is dat geen godsgeschenk?

---

Huib de Ruiter werkt samen met collega artsen en therapeuten in therapeuticum De Lemniscaat in Leiden. Hij bestudeert de werkzame eigenschappen van grondstoffen voor antroposofische geneesmiddelen. In Ita deelt hij zijn bevindingen.

 

 

 

---

Zelf olie maken: een kopje (200cc) knopjes en verse bloempjes in 1 liter olijfolie 2-6 weken in de zon laten trekken totdat de olie rood is. Hoe roder, hoe sterker de werking. Als het kan: een of twee maal bloempjes verversen.

Hoe jaag je de duivel weg? Met behulp van een helder hoofd en een warm hart: met licht en warmte.

Of met de hulp van een plant die daarmee totaal doordrongen is.

Het unieke van hypericum perforatum zijn toch wel de lichtgaatjes in de bloembladeren. Waar zou dat voor kunnen zijn? Van goethe kunnen we leren dat je de natuur beter kunt verkennen vanuit de vraag: wat wil de plant ermee uitdrukken? In dit geval wellicht: ik doorlicht de materie en maak het aardse minder zwaar.

Maar ook de druppel “bloed” die tevoorschijn komt bij het knijpen in een bloemknop is hoogst merkwaardig. Als we dit niet beredeneren, maar als beeld zien, dan zou het kunnen zeggen: ‘ik ondersteun het bloed, de warmte waarin het menselijk ik leeft’.

Hyperforine activeert de werking van de neurotransmitters serotonine, dopamine en noradrenaline, net als reguliere antidepressiva doen. Het werkt ook antibacterieel: van belang bij wondbehandeling.

Hypericum wordt wel plantaardig arsenicum genoemd: het werkt dynamiserend op het astraallichaam, op