Zorg voor jezelf als voor een ander

Tijd

Allereerst is daar het aspect van de tijd. Soms, bijvoorbeeld bij extreem kromgegroeide of zwaarlijvige of lastige mensen kon het wel eens door me heen schieten: ooit is dit begonnen met een neiging, een net iets te veel of ietsje te weinig. Waardoor en wanneer is die lichte schommeling doorgeslagen tot een volledig uit het lood raken? Wanneer ging de sneeuwbal uit zichzelf verder rollen was er geen houden meer aan? Vaak moet dat al jaren geleden zijn gebeurd! Ergens is er dus een moment om je te realiseren: dit wordt te gek, als ik zo doorga, dan ben ik straks… Dat betekent dat zelfzorg veel te maken heeft met tijdige zelfwaarneming. En met de lange termijn – dus met voorzorg. Maar evengoed met nazorg! Immers, het beginpunt van een later probleem ligt nogal eens bij een niet goed verwerkte gebeurtenis, ziekte of ongeval, een te snel weer doen alsof het wel weer gaat. Zelfzorg behelst daarom ruimte voor vertering en bewustwording – en dat is meer dan ontspanning.

Ruimte

Hoe groot zelfzorg is kan je ook bekijken. De kleding die je draagt, het huis waarin je woont, de mensen direct om je heen en al je dagelijkse (ook niet-fysieke) gewoontes maken deel uit van wat in de antroposofie het etherlichaam of levenskrachtenlichaam wordt genoemd. Wie kent niet het voldane gevoel als het eindelijk is gelukt die ene kast op te ruimen? Of wat het doet om je na een flinke ziekte weer echt aan te kleden? Dat is gezondmakend! Opnieuw komen we hier tegen hoe belangrijk het is om jezelf goed waar te nemen. Waarvan of van welke ontmoeting fris je op? En waarvan word je juist moe?

Jij en de ander

Het moeilijkste voor veel mensen is misschien wel de vraag of zelfzorg niet ten koste gaat van zorg voor een ander die het harder nodig heeft of meer verdient, denken we dan. Daarbij hoort de kunst van het vrijlatend hulp durven vragen. We kennen allemaal de voorbeelden van eindeloze zelfopoffering. Of van stug alles zelf willen blijven doen terwijl het eigenlijk niet meer gaat. Of juist die van de theatrale hulpeloosheid die voortdurend aandacht vraagt en adviezen niet opvolgt. Bij anderen ja, maar bij jezelf?

Werden we hierboven uitgenodigd naar binnen te kijken om goed te voelen wat onze gezondheid bevordert, nu komt daarbij de opgave om van buitenaf onszelf waar te nemen. ‘Behandel de ander zoals u zelf behandeld zou willen worden’ kan vaak beter omgedraaid worden: ‘Zorg voor jezelf zoals jij voor anderen zou zorgen’. Door als het ware met vreemde ogen naar jezelf te kijken zie je soms eerder dat je te ver bent gegaan, iets moet bijsturen of echt hulp nodig hebt. Op tijd hulp vragen is ook een vorm van zelfhulp! En hoe heerlijk is het niet voor die ander om eindelijk iets te kunnen doen, na steeds maar machteloos te hebben moeten toekijken hoe jij aan het voort tobben was.

Vertrouwen

Jezelf goed waarnemen, kijken door de ogen van een ander… oef, hier komen we aan bij het thema vertrouwen. Vertrouwen heb je nodig om naar binnen te gaan met je aandacht en niet

terug te schrikken van wat je daar aan gevoelens aantreft. Om daar niet meteen van weg te vluchten en in de handeling te schieten, maar het eerst maar eens even uit te houden en met belangstelling te onderzoeken. Hoe moe ben ik eigenlijk en waar voel ik dat? Is dit ongewoon voor mij, of heb ik dat eigenlijk altijd? Is dit pijn of alleen maar stijfheid en onwennigheid? Wat gebeurt er als ik eens een tijdje anders eet? Of vroeger naar bed ga? Of juist meer probeer te doen? Vertrouwen is ook nodig om dat wat van buiten komt aan te nemen. Of het nu het zelfzorgmiddel, advies of de hulp van anderen betreft. Ook als je wat anders krijgt dan je gehoopt of gedacht had.

Leren

De vanzelfsprekendheid dat je voor jezelf (lichamelijk en psychisch) zorgt, zodat je jouw talenten aan de wereld kunt schenken en er ook voor anderen kunt zijn, krijg je idealiter als klein kind voorgeleefd. Het is in dezelfde periode waarin je vertrouwd raakt met je eigen lichaam en je eigen grenzen. Maar de wereld is niet ideaal, dus velen van ons leren pas in de loop van hun leven echt voor zichzelf te zorgen, op een manier waarop ze ook anderen vrijlaten. Een zoektocht tussen voortdurende krampachtige voorzorgsmaatregelen en slordige nalatigheid. Balanceren tussen jezelf wegcijferen en de ander het maar zelf laten oplossen. Tussen fanatiek met gezondheid bezig zijn en volkomen vertrouwen op de loop van de natuur. Nee, zelfzorg heeft niets met moeten te maken, maar alles met vallen en opstaan. Met leren, proberen en mogen!

---

Johanna Priester nam vorig jaar afscheid als huisarts van Therapeuticum Helianth (Rotterdam). Nu ze met pensioen is, deelt ze haar kennis over ziek zijn en gezond worden op andere manieren. Op haar website schrijft ze kleine overwegingen en publiceert ze videoboodschappen. In Ita schrijft ze over het versterken van zelfinzicht, gezond gedrag en over het aanvaarden van dat wat nu eenmaal hoort bij het leven.

PIJNPUNTJE 

Hoe je met pijn, verdriet en tegenslag kunt omgaan,

krijg je als klein kind al voorgeleefd.

Wie voortdurend werd afgeleid, leerde af zichzelf te voelen.

De rammelaar voor je neus werd later wellicht Netflix of alcohol.

Werd elk ongemak verzacht met snoep of kadootjes,

dan kan je een emotie-eter worden of hang je aan materiële welvaart.

Leed je moeder al te hevig met je mee, of werd ze zelf bang,

dan zal je later vooral anderen jouw leed willen besparen en jezelf vergeten.

Werd je eenvoudig overgeleverd en losgelaten in je noden,

dan ben je nu mogelijk een stoere zelfdoener die geen hulp kan vragen.

Zochten je ouders voor elk pijntje een verklaring of professionele hulp,

dan blijf je daarvan steeds onzeker en afhankelijk.

 

Of misschien was of is er iemand die weet dat dit bij het leven hoort,

die je tranen laat stromen, die weet dat het náár is en er toch naast blijft staan.

Die je omarmt, letterlijk of figuurlijk, en laat voelen:

steun is altijd in de buurt en daarmee kan jij dit aan.

Het is nooit te laat jezelf, je kind of wie dan ook

alsnog iets van dit soort steun te (leren) geven.