Mediteren... Vaardig worden voor de toekomst

Door Redactie - In: diversen - 18 maart 2022

Tekst Manon Berendse  | Portret Maartje Geels


Het kan soms even duren voordat je ontdekt dat er ook zoiets bestaat als antroposofische meditatie. Heilpedagoog Bart Vanmechelen wil dat veranderen: ‘Deze vorm van meditatie is heel concreet en praktisch, maar nog te weinig bekend. Terwijl het je kan helpen om overeind te blijven in deze onzekere tijden. Als je mediteert, schep je ruimte in jouw wereld van alledag, maar ook in het samen zijn en samen werken met anderen. In die ruimten kunnen we inspiratie ervaren. Dat werkt helend – voor onszelf, onze gemeenschappen en voor onze wereld.’

Mediteren... Vaardig worden voor de toekomst

De eerste keer dat ik Bart Vanmechelen hoorde spreken was tijdens de medische wereldconferentie in Dornach (2020). Rijzige gestalte, rustige stem, warme woorden – als een Grote Vriendelijke Reus die vertelde over de waarde van antroposofische meditatie binnen de heilpedagogie. Hij boog zich over het spreekgestoelte heen naar zijn internationale publiek en hield een pleidooi voor het koesteren van een typisch Nederlands woord: bevlogenheid. De dingen die ons vleugels geven, zei hij, schenken ons in feite levenskracht en dat is iets om na te streven – waar en met wie je ook bent. Met even groot gemak vertelde hij daarna over de Punt-cirkel-meditatie van Rudolf Steiner. Naast hem stond de originele tekening die Steiner daar destijds bij had gemaakt, van een gele punt met een blauwe cirkel eromheen, daaronder een blauwe punt met een gele cirkel eromheen. De vanzelfsprekendheid waarmee Bart Vanmechelen vertelde over wat het met je doet om je aandacht beurtelings te richten op een van deze beelden kwam binnen, zonder omhaal. ‘Helder, uitnodigend en springlevend die antroposofische meditatie’, mijmerde ik, maar waarom is het zo verborgen? Als je niet werkt op een vrijeschool of bij een zorginstelling met antroposofische signatuur, hoe kun je dan beginnen met deze down to earth manier van mediteren? Waar vind je meer informatie en vooral: anderen met wie je kunt uitwisselen? Stap voor stap worden deze vragen opgepakt, online en live, omdat steeds meer mensen binnen de antroposofische wereldgemeenschap zich realiseren hoe rijp de tijd is voor het delen van ervaringen, vragen en inzichten. Begin september vindt daarom voor de tweede keer een meditatie-conferentie plaats in het Goetheanum, voor iedereen: Living Connections. Bart Vanmechelen is een van de organisatoren.

Dit leek het goede moment om je te vragen naar de helende kwaliteiten van antroposofische meditatie. Als deze Ita verschijnt zijn we twee jaar onderweg in het covidtijdperk. Wat heeft antroposofische meditatie ons anno 2022 te bieden?

‘Antroposofische meditatie is een geïndividualiseerde manier om met mediteren om te gaan. Dat is praktisch, omdat je je kunt richten op wat bij jou past. Maar het kan ook lastig zijn omdat je eigen gewoontes moet opbouwen. Wat antroposofische meditatie kenmerkt, is het leren leven met vragen en die verdiepen. En het besef dat je gedachten en gevoelens net zo werkzaam zijn als je handelingen.

‘Meditatie vermindert niet alleen stressgevoelens, maar vergroot ook je veerkracht substantieel.’

In de loop der tijd heb ik drie kwaliteiten leren onderscheiden. Allereerst helpen antroposofische meditatieve oefeningen je om innerlijke krachten vrij te maken. Je leert indrukken van buitenaf beter uitbalanceren en oefent jezelf om uiterlijke en innerlijke ervaringen serieus te nemen en te verdiepen. Dat is een gezondmakend proces. Als ik er bijvoorbeeld een gewoonte van maak om terug te kijken op mijn dag, dan leer ik op den duur het wezenlijke van het onwezenlijke te onderscheiden. Ik denk terug aan alles wat ik die dag deed en meemaakte, alle ontmoetingen en gedachten die ik had, in omgekeerde volgorde. Als je deze terugblikoefening met regelmaat doet, geeft het je draagkracht. Je creëert meer evenwicht tussen jezelf en de wereld om je heen, waardoor je je ook kunt gaan richten op het veranderen van de wereld. Wetenschappelijk is dat ook aangetoond: het menselijk bewustzijn verandert door meditatie. Meditatie vermindert niet alleen stressgevoelens, maar vergroot ook je veerkracht substantieel.’

‘Eigenlijk is mediteren jezelf voornemen om te blijven ontdekken.’

Dat is waar veel mensen naar snakken in deze tijd.

‘Wat vraagt de toekomst van ons? Dat is een belangrijke opgave denk ik, om daar echt mee aan het werk te gaan. Antroposofische meditatie leert je afstemmen en omgaan met dat wat er nog niet is, puur omdat je jouw waarnemingen verdiept. Als ik bijvoorbeeld dagelijks kijk naar een bloembol en ik neem alle veranderingen in me op, dan verbind ik me met de metamorfose-kracht die de plant me laat zien. Wat er in feite gebeurt, is dat ik me verbind met het gebied van het levende. Zo wordt mijn eigen constitutie ook vitaler en sterker. Mediteren leert je om jouw gezondheid op een heel concrete manier waar te nemen. Via jouw denken maak je de weg toegankelijk voor het waarnemen van zaken die zich bevinden tussen het zintuiglijke en het betekenisvolle. Rudolf Steiner was helderziend en heeft zich zijn leven lang ingespannen om deze kwaliteit van het mens zijn voor iedereen helder te krijgen. We denken vaak dat we niet helderziend kunnen worden, maar je hebt meer ervaringen dan je denkt. Het gaat erom dat je de krachten vrijmaakt die je ertoe in staat stellen om het waarnemen en je beleving steeds ten volle en met helder bewustzijn te volgen, in plaats van te schieten in de aanname “zo is het nu eenmaal”. Eigenlijk is mediteren jezelf voornemen om te blijven ontdekken. Zo dicht mogelijk bij de ervaring blijven, ook al kun je misschien nog niet altijd meteen verklaren wat je precies meemaakt.’

Wat is de tweede kwaliteit?

‘Het stimuleren van innerlijke beweeglijkheid doordat je jezelf dieper leert waarnemen. Als je vaardig wilt worden voor de toekomst, zul je nieuwe perspectieven moeten durven verkennen. Vanuit vertrouwen onderzoeken wat er is en wat er zou kunnen zijn. Albert Einstein zei al dat je problemen niet oplost met dezelfde mindset die de problemen heeft veroorzaakt. Antroposofisch mediteren maakt dat je verbonden raakt met je integriteit en dat schept de voorwaarde voor nieuwe antwoorden. Als je leeft vanuit een aanvoelen van je eigen integriteit, word je vrijer om het perspectief van anderen te begrijpen. Zo ontstaat levend denken.’

‘Als je vaardig wilt worden voor de toekomst, zul je nieuwe perspectieven moeten durven verkennen.’

Dat klinkt als een fundamenteel begrip, integriteit. Kun je er wat meer over zeggen?

‘Het brengt ons vanzelf bij de derde kwaliteit van antroposofische meditatie: het versterkt je creatieve vermogens. Je wordt uitgedaagd om evenwicht te brengen in je overschotskrachten of levenskrachten – die ga je bufferen of herstellen. Als daarin een evenwicht is ontstaan, begeef je je in het midden. Dat is het gebied van de verbinding en van geëngageerd en moreel handelen. Voedend in dit proces zijn de kunsten, de wereld van het inspiratieve. Pas zag ik het theaterstuk Ödipus, Herrscher van regisseur Johan Simons in Duitsland. Het verhaal van de zoon die zijn moeder huwt en uiteindelijk doodt, is een klassieke Griekse tragedie die draait om de vraag: word ik door mijn lot bepaald of kan ik daar zelf iets tegenoverstellen? Kan er ruimte ontstaan om zelf keuzes te maken? Simons besloot het verhaal van Sophokles anders te laten eindigen: Oidipus doodt zijn moeder niet, maar confronteert haar met de noodzaak om vanuit haar eigen geweten te handelen. Het zien van zo’n intrigerende voorstelling kan openend werken – dat is wat de kunsten ons te bieden hebben. Kunst kan je aanmoedigen tot innerlijk beweeglijk worden en laat je andere perspectieve verkennen. Ik denk dat de pandemie ons heeft laten inzien hoe belangrijk het is om zulke processen levend te houden. Mediteren is een manier om dat te doen. Je kunt op vele momenten van de dag een oefening doen, maar jezelf toestaan om te beginnen kan een hobbel zijn. Niemand anders dan jijzelf kunt besluiten om dit echt te gaan doen. Mediteren is een daad van vrije wil, maar weet dat je niet alleen bent in de behoefte die je voelt en iedereen kan het leren.’

Van 8 tot 11 september vindt in Zwitserland Living Connections plaats: een inspirerende conferentie over antroposofische meditatie. Workshops, ervaringen uitwisselen, ontmoeten – voor iedereen. Op de website vind je meer interviews met mensen die enthousiast zijn over antroposofische meditatie.


Ledenaanbieding

Bart Vanmechelen verzorgt dit voorjaar een online introductiecursus antroposofische meditatie bij Atelier Antroposofie & Samenleving. Hij helpt je op weg in vijf sessies waarin hij je verschillende meditatieve oefeningen aanreikt, die je steeds een week lang uitprobeert. Daarna wissel je met elkaar uit hoe dat is gegaan en is er ruimte voor het stellen van jouw vragen. Kosten: € 121,-

Leden van Antroposana krijgen € 10,- korting! 

Noteer hiervoor bij aanmelding in het opmerkingenveld je achternaam en het thema van dit lentenummer.

12, 19 & 26 mei, 2 & 9 juni, telkens om 20 uur

Meer info & aanmelden


Bart Vanmechelen (1963) studeerde psychologie in België en organisatieontwikkeling in Engeland en is directeur van  heilpedagogisch dagverblijf De Speelhoeve in Boechout (B). Kinderen en jongeren van 2 tot 21 jaar met mentale en of motorische beperkingen worden hier ondersteund om te leren van het dagelijks leven. Daarnaast werkt Bart voor de Anthroposophic Council for Inclusive Social Development, waar meditatie een belangrijke kern vormt in het werken met zorgprofessionals en belangstellenden. Vanaf het zomernummer vertelt Bart je in Ita steeds over een van de antroposofische meditatie oefeningen.