Tenger, vitaal en nog altijd zeer betrokken verkent Michaela Glöckler de grote potentie van antroposofische geneeskunde in de wereld. Met studenten, artsen, leerkrachten en met beleidsmakers en politici tot in de wandelgangen van Straatsburg aan toe. Sinds ze de Medische Sectie van het Goetheanum (int. huis voor antroposofie in Zwitserland, red.) niet meer leidt, schrijft Michaela Glöckler over urgente onderwerpen en deelt ze haar visie ruimhartig, live en online. Met verve, want er is heel veel aan de hand in de wereld. En – ze zegt het met een glimlach, maar onomwonden: ‘my life time is limited’. Dus focust Glöckler zich op wat haar het meest dierbaar is: de wordende mens. Voor het eerst sinds lange tijd sprak ze dit najaar met leerkrachten, ouders en zorgprofessionals in Nederland, op uitnodiging van de vrijescholen van Eindhoven en het Herfstcongres over 101 jaar antroposofische zorg. Glöckler sprak over kinderen opvoeden in deze tijd, maar ook over zelfopvoeding en bewustzijn ontwikkelen. Hoe doe je dat, te midden van zoveel onrust en onzekerheden? Wat kan je helpen?

Uw lezing voor ouders opende u met de opmerking dat de kwaliteit van relaties tussen mensen ons door het corona-tijdperk zal moeten loodsen. Dat menselijk contact kan werken als een serum tegen het reductionisme dat onze samenleving momenteel zo sterk vervormt.

'Dat is wat ieder van ons in handen heeft: hoe gaan we met elkaar om? We voelen ons nu eenmaal het beste thuis in de ziel van de ander. We weten ons gezien en geliefd als mensen om ons heen laten merken ons te zien staan en ons liefhebben. Zo creëren we ons sociale weefsel. Dat weefsel behoudt alleen spankracht als er steeds weer oprecht contact is over en weer. Terwijl onze hersenen steeds vaker worden gepresenteerd als een wereld op zich waar we als mensen geen enkele invloed op zouden hebben. Maar het brein is juist bij uitstek een ‘relatie-orgaan’: het bouwt bruggen tussen onze zintuiglijke waarnemingen en de wereld buiten onszelf via ons denken, voelen en willen. Die bruggen hebben we dus actief en goed te onderhouden – daar zijn we zélf verantwoordelijk voor. Want er zijn best een paar social killers te noemen waarop we bedacht moeten zijn.'

Social killers?

'Drijfveren die ons juist wegleiden van de spankracht van onze sociale verbanden. Als we uitgaan van ons denkvermogen zijn we bijvoorbeeld nog wel eens geneigd om anderen te willen overtuigen van ons eigen gelijk. Maar erop uit zijn om mensen op dezelfde manier als jij zelf naar de wereld te laten kijken, is een valkuil. Als je mensen op een socialiserende manier wilt overtuigen heb je vooral te luisteren naar elkaar. En vragen te stellen. Als je de ander een vraag stelt, zal hij zelf in beweging moeten komen om daarop te reageren en een antwoord te vinden. Misschien komt hij dan uit eigen beweging uit bij het antwoord dat jij al vond, misschien ook niet. De dichter Christian Morgenstern verwoordde dit principe ooit al heel kernachtig: Those who are looking for the truth must go alone. Pas als je zelf op zoek gaat naar antwoorden kun je iets nieuws vinden en kan dat wat je vindt je vervullen.'

Je krijgt pas zicht op de werkelijkheid als je licht én schaduw kunt zien

Wat zijn de valkuilen van het voelen en willen?

'Ons gevoelsleven kan ons verleiden om onszelf te projecteren in de ander. Als we verliefd zijn bijvoorbeeld, spiegelen we elkaar en willen we hetzelfde zijn. Maar het heeft weinig te maken met de werkelijkheid, want die beleeft ieder mens weer net anders. Soms kun je je teleurgesteld voelen als je verschillen waarneemt in een liefdesrelatie of in een vriendschap. Maar je zou er ook blij om kunnen zijn: je krijgt pas zicht op de werkelijkheid als je licht én schaduw kunt zien. Dat zijn eerlijke ontmoetingen met jezelf en met de ander. De kunst is om compassie te ontwikkelen en een stemming waarin je de ander kunt vragen: wat kan ik voor jou doen?

Wat betreft de wil gaat socialiserend handelen over afstemmen en geduld oefenen. Zo lang acties bijvoorbeeld voortkomen uit eigenbelang blijven ze antisociaal. Dat is het vraagstuk waar we nu als mensheid voor staan: zijn we bezig met ons eigen hachje of kunnen we ons werkelijk verplaatsen in wat anderen nodig hebben? Lukt het om aan te voelen wat het juiste moment is voor dat wat je onderneemt? Heb je jezelf afgevraagd wat jouw handeling teweeg zal brengen bij andere mensen, dieren, wezens? Hoe zullen zij reageren? Het betekent nog wel eens dat je moet wachten. Rudolf Steiner sprak bijvoorbeeld al over zijn vernieuwende onderwijsideeën in 1907 en publiceerde daar ook al over. Dat bleek te vroeg. Het duurde tot 1919, vlak na de Eerste Wereldoorlog, voordat iemand hem vroeg om daar echt werk van te maken. Dat werd het startsein voor het stichten van de eerste vrijeschool in Stuttgart.'

Heb je jezelf afgevraagd wat jouw handeling teweegbrengt bij andere mensen, dieren, wezens?

Deze valkuilen gaan over zelfopvoeding.

'Precies, ieder van ons heeft de taak hierin wakker te worden en bewuster te leven. Als we bewustzijn opbouwen, raakt onze geest verlicht. Zelfopvoeding kan je helpen om fysiek en geestelijk sterk te worden. Langer geleden waren we een stuk dromeriger als het om zelfbewustzijn ging. We waren gewend te leven vanuit het groepsbewustzijn van bijvoorbeeld onze familie, de kerk of ons financiële vermogen. En nóg zijn we geneigd om dat te doen. Maar we leven inmiddels in een tijdperk waarin het individu voorop staat. Als we daar niet wakker in zijn en we geen levensdoel meer voelen of humaniserend ideaal om naar te streven, kan regressie ontstaan. Dan zakken we weg in een vertrouwde bubbel van vrienden, gelijkgestemden of familie. En als die er niet zijn, vallen we terug op alcohol, drugs of beeldschermen. Dan geven we ons over en gehoorzamen iets wat buiten onszelf ligt. Terwijl het erom gaat dat we obstakels gebruiken als een slijpsteen, om onszelf aan te ontwikkelen. Daar gaat deze gezondheidscrisis ten diepste over: onze bewustzijnsziel moet zich ontworstelen aan de identiteit van de groep. Als we de moed hebben groepsidentiteit vrijwillig te boven te komen, kunnen we beter omgaan met ondermijnende gevoelens als angst, twijfel en wantrouwen. Belangrijk, want als iets onze immuniteit destabiliseert, dan zijn het negatieve gevoelens. Positieve gevoelens stimuleren ons immuunsysteem juist: hoop, kansen, empathie. Rudolf Steiner schetste mooi wat we te ontginnen hebben als we hier op aarde zijn. Hij zei dat de mens van zichzelf incompleet is, maar dat hij zijn persoonlijke groei wel in eigen hand kan nemen. In dit verband is het ook belangrijk om te beseffen wat leven eigenlijk is – de mens is immers onderdeel van de schepping, onderdeel van de natuur, geïntegreerd in de algehele context van evolutie. Als we het leven louter associëren met genetica, negeren we deze prachtige samenhang. Bovendien beseffen we niet dat het de zon is waardoor planten en alle levende wezens kunnen bestaan. Genen zijn, om zo te zeggen, fysieke reactoren van levensomstandigheden, waartoe zowel de macro-kosmos als de aarde behoren.

Waar komen onze bioritmes vandaan? Van de zon en de maan in hun bewegingsrelatie tot de aarde! Het is de zon-beschenen blauwe hemel die met licht en warmte planten stimuleert om hun pigment chlorofyl te vormen, om maar eens een centraal levensproces te noemen. Nu we het donkere seizoen zijn binnen gegaan, lijkt het mij bijzonder belangrijk om de natuur die ons vergezelt te observeren in haar groei en verval. Met dankbaarheid en in het volle besef dat er niet alleen uiterlijke zonnewarmte bestaat waaraan we alle leven op aarde danken, maar dat er ook een innerlijke zon kan opkomen wanneer we elkaar goede gedachten sturen en elkaar liefdevol bejegenen. We moeten de dominantie van technologie tegengaan met een nieuw bewustzijn van de ware waarden van het leven, zodat de aarde geen vijandige plek wordt. Daarvoor is het nodig om onze ik-versterkende krachten serieus te nemen: ik heb mijn eigen denken, voelen en willen te ontwikkelen.

Liefde, waarheid en vrijheid zijn essentiële menselijke waarden die ons helpen om autonoom te worden

Geen eenvoudige opgave, zeker niet voor jongeren in deze tijd.

Dat is waar, de groepsdruk is enorm en alle covid-maatregelen hebben die alleen maar verder opgevoerd. Veel is onzeker, kan niet of mag niet. Daardoor staan niet alleen kinderen en jongeren onder druk, maar ook hun leerkrachten en ouders. Hierover gaat mijn boek Education for the Future. Meedoen en toegeven lijkt misschien comfortabeler dan tegenwicht bieden, maar hoe meer je jezelf vrijelijk blijft bewegen, hoe meer authentieke gevoelens je zult ontwikkelen en grenzen je zult opmerken. En dat is goed, want dan voel je jezelf én het obstakel. Hoe kunnen kinderen zich individualiseren als ze geen obstakels tegenkomen in hun leven? Als ze geen tegenspel krijgen? Dan weten ze niet hoe het is om alleen te zijn en zich op te richten. Het mooie is dat een mensenkind zich tot aan zijn 28e jaar continu kan ontwikkelen – ieder levensjaar dienen zich specifieke mogelijkheden aan en dat is geweldig! Je kunt dus een sterke, gezondmakende identiteit opbouwen, maar inzichten komen je niet aanwaaien, die zul je moeten veroveren – ook na je 28e. De natuur leeft het ons voor: de meest gezonde vissen zwemmen tegen de stroom in en niet met de stroom mee. Liefde, waarheid en vrijheid zijn essentiële menselijke waarden die ons helpen om autonoom te worden. Laten we elkaar daaraan blijven herinneren.

---

Michaela Glöckler (Stuttgart, 1946) is een van de meest bekende antroposofisch geïnspireerde artsen in de wereld. Daarnaast is ze een waardevolle stem in de wereld van de vrijescholen.

Glöckler schreef meerdere naslagwerken, waaronder Kinderspreekuur, en leidde talloze artsen op in vele hoeken van de wereld. Via haar facebookpagina vind je vele lezingen van haar terug. Ook zet ze zich op Europees niveau onvermoeibaar in voor het behoud van de waardigheid van kinderen en jongeren via Eliant (European Initiative for Applied Anthroposophy). Bijzonder: Michaela Glöckler heeft een groot deel van 100 jaar antroposofie van dichtij meegemaakt: eerst als leerlinge van de allereerste Freie Waldorfschule in Stuttgart, vervolgens als leerkracht en weer later als schoolarts en kinderarts. Gedurende 28 jaar leidde ze de Medische Sectie van het Goetheanum in het Zwitserse Dornach.   

---

Michaela Glöckler publiceerde veel over opgroeiende kinderen en persoonsontwikkeling, waaronder:

• Education for the Future: how to nurture health and human potential? | 2020 | Wynstones Press

• De coronacrisis vanuit medisch oogpunt | 2020 | Pentagon

• Kinderziekten i.s.m. Wolfgang Goebel en Karin Michael | 2021 | Christofoor

Meld je aan voor de Nederlandstalige nieuwsbrief van Eliant. Bovenaan de website kun je de taal van je keuze aanklikken. | eliant.eu/en