De ene buikpijn is de andere niet
Tekst I Petra Essink Fotografie I Heidi Arts
Als er één beroep is waar je veel te maken krijgt met buikproblemen, dan is het wel dat van diëtist. Annemieke Zeilstra is antroposofisch diëtist (i.o.). Hoewel volgens haar ‘buikpijnklachten bij niemand hetzelfde zijn’, onderscheidt ze toch duidelijk twee groepen mensen-met-buikklachten. Beide groepen vragen hun eigen aanpak.
Aan de grote houten tafel in haar spreekkamer vertelt Annemieke Zeilstra (1966): ‘Ik zie veel mensen met buikklachten in mijn praktijk. Als je chronisch last hebt van buikpijn, buikkrampen, problemen met je ontlasting (diarree of juist verstopping), misselijkheid, een opgeblazen gevoel, winderigheid, of een combinatie van deze klachten, zonder dat daar een duidelijke fysieke oorzaak voor gevonden kan worden, noemt men dat tegenwoordig: het prikkelbare-darmsyndroom (PDS). Er is onderzoek gedaan waaruit blijkt dat een groeiende groep mensen, tussen de vijf en vijftien procent van de Nederlandse bevolking, daar last van heeft. Regulier schaart men al die buikklachten dus onder één syndroom. Als diëtiste kan ik met hulp van de antroposofische menskunde net ietsje verder kijken, waardoor ik binnen die grote groep mensen met PDS onderscheid kan maken tussen verschillende mensentypen. Daardoor kan ik gerichter behandelen.’
Hoofd- en buikmensen
Om welke typen gaat het dan? Annemieke: ‘Ik onderscheid hoofd- en buikmensen. Hoofdmensen met buikklachten hebben, antroposofisch uitgedrukt: teveel hoofd in hun buik. Het zijn veelal bewust levende en prikkelgevoelige mensen met, meestal, al een gezond eetpatroon wat ze heel strikt volgen. Vaak slankgebouwd en kouwelijk. Buikmensen zijn meestal steviger en hebben het niet zo gauw koud. Het zijn veelal doeners in de zin van: eerst doen en dan denken. Vaak iets minder bewust bezig met hun voeding, is mijn ervaring.
Waar hoofdmensen meer kunnen leren ontspannen in de keuzes die ze maken, zouden buikmensen er meer de regie over mogen nemen. Door de keuze van voedingsmiddelen (veel warme voeding, zoals soepen en weinig rauwkost) kunnen hoofdmensen meer in hun lijf ‘gelokt’ worden. Ook kruiden werken ‘verwarmend’. Buikmensen mogen hun vertering juist wat meer uitdagen door voeding te eten waar je vertering wat voor moet doen, zoals rauwkost (salades) en prikkelende dingen zoals af en toe een hapje citroen.
Los van het type mens begin ik altijd met het samen kijken naar het eetpatroon. Sommige klachten verdwijnen alleen al door ervoor te zorgen dat er meer vezels worden gegeten in de vorm van voldoende groenten en vers fruit, en volkorenproducten.’
Elimineren en herintroduceren
‘Als de normale dieetaanpassingen niet helpen moet je verder kijken. In veel gevallen is het onderliggende probleem een onbalans in het zogenaamde microbioom, het geheel van bacteriën dat je als mens bij je draagt. Daardoor vindt er teveel fermentatie plaats, met kramp en winderigheid (of een opgeblazen gevoel) tot gevolg. Die klachten kunnen duiden op een slechte vertering van bepaalde koolhydraten zoals vezels, fructose en lactose. Meestal is er hierbij sprake van een wisselende ontlasting, te weinig indikking van de ontlasting, of juist erg vaste.’ Om uit te zoeken van welke soort koolhydraten iemand last heeft, gebruikt Annemieke het zogenaamde FODMAP-dieet, dat ook door reguliere diëtisten gebruikt wordt. FODMAP staat voor de verschillende fermenteerbare koolhydraatcomponenten: oligosachariden, tri- en disachariden, monosachariden en polyolen. Die koolhydraten vind je vooral in granen, peulvruchten en bepaalde fruit- en groentesoorten. Annemieke: ‘In de eerste fase (twee tot drie weken) van dit dieet elimineer je zoveel mogelijk van de FODMAP-koolhydraten door een groot aantal voedingsmiddelen weg te laten. Over het algemeen verminderen de klachten daarmee snel en soms verdwijnen ze helemaal. In de daaropvolgende periode begeleid ik mensen bij de stapsgewijze herintroductie van de verschillende koolhydraten. Daardoor kunnen we precies uitvogelen voor welke koolhydraten iemand overgevoelig is, en voor welke niet.
Vroeger werden alle onverklaarbare buikklachten afgedaan als psychisch. Mijn ervaring is dat buikpijn lang niet altijd alleen maar psychisch zijn. De achteruitgang van het bodemleven van gangbare landbouwpercelen en het groeiende aanbod van steriele voeding geteeld op glaswol en onder kunstlicht, draagt weinig bij aan ons microbioom. Dat hierdoor klachten kunnen ontstaan, ligt voor de hand. Ik adviseer daarom vollegrondsgroenten, liefst van Demeter-kwaliteit, omdat je dan verzekerd bent van een optimaal ‘palet’ aan micro-organismen.’
Histamine als boosdoener
Maar er kan nóg iets anders aan de hand zijn. Annemieke: ‘Recentelijk kwam er een vrouw op mijn spreekuur vanwege darmklachten en omdat ze af wilde vallen. Ze had ook stemmingswisselingsklachten. Hoewel ze geen ernstige eetstoornis had, verloor ze tijdens depressieve buien toch regelmatig de controle over haar eetgedrag. Ook had ze vaak last van zware hoofdpijn. Ze had diverse darmonderzoeken ondergaan. Zonder resultaat. Hoe gezond ze ook at, en welk dieet ze ook volgde: niets hielp.
Omdat ze al volwaardig at, zijn we meteen het FODMAP-
dieet gaan doen. Ze pakte het heel serieus op en haar vertering werd al snel beter, maar de stemmings- en hoofdpijnklachten bleven. Vervolgens adviseerde ik haar een tijdje histaminevrij te eten, omdat deze stof onder andere migraine en hartkloppingen kan veroorzaken. Histamine kan vrijgemaakt worden door bepaalde kleurstoffen, conserveringsmiddelen en smaakversterkers (de zogenaamde glutamaten, E620-625). Daarnaast heb je histaminine-vrijmakende voedingsmiddelen zoals vis, tomaat, aubergine, eiwit, cafeïne, vanille en kaneel. Toen ze histaminevrij ging eten – het is geen gemakkelijk dieet - verdwenen al haar klachten. Ook de stemmingswisselingen. Ze wist niet wat haar overkwam.’
Ontspannen eten
Annemieke komt nogal wat ‘moeten’ tegen rondom voedselkeuze, koken en eten: ‘Daardoor krijg je dwangmatig gedrag. Bij de buikmensengroep omdat ze het nu eenmaal zo geleerd hebben en bij de hoofdmensen omdat ze gelezen of gehoord hebben dat iets gezond is. Ik zie het als mijn taak die mensen te leren zich meer te ontspannen rondom hun voedselkeuze, de bereiding ervan en bij het eten zelf. Ik stimuleer ze om met aandacht en plezier te koken, om recepten en voorschriften niet te strikt te nemen en bewuster te proeven en te ruiken. Door meer te genieten van het eten, spreek je het gevoel aan, dat op een gezondmakende manier kan bemiddelen tussen denken en doen.’
Wie is Annemieke Zeilstra?
Na het VHBO deed Annemieke Zeilstra de opleiding tot diëtiste. Daarna volgende ze verschillende bijscholingen waaronder een coachingsopleiding, cognitieve gedragstherapie en mindfulness. In 2017 begon Annemieke met de opleiding tot antroposofisch diëtist. Ze is werkzaam in de therapeutica in Amersfoort, Utrecht, Naarden-Bussum en het gezondheidscentrum Widar te Zeist. Annemieke heeft zich gespecialiseerd in diabetes, hart- en vaatziekten en buikklachten.