Alle jonge ouders kunnen mee praten over hoe prioriteiten en energiehuishouding gaan schuiven zodra je eersteling geboren is. En hoewel dat wennen is, is het vaak een verandering die je echt niet wilt terugdraaien. Als kersverse vader of moeder leer je wel te anticiperen en improviseren on the job. Maar voor Ilja Velthuis werd het een driedubbele uitdaging toen bleek dat hun oudste dochter niet alleen doof geboren werd, maar ook moest leren omgaan met coeliakie en een zeldzame oogziekte. Voor haar is veerkracht een levensthema geworden. Want binnen een jaar dertig keer op en neer naar het AMC met je meisje – dat hakt er wel in. Ilja: ‘De eerste jaren werkte ik nog drie dagen per week bij een retailbedrijf als assistent Inkoper Boeken, maar dat kostte me steeds meer energie. Het reizen van Haarlem naar Amsterdam, het coördineren van alle zorg voor Elisabeth – het ging niet meer. We waren nog volop aan het uitvinden wat het eigenlijk betekende om een ziek kind te hebben, maar binnen het bedrijf bestond geen greintje compassie voor onze situatie. Het was een eenzame tijd, ik voelde me niet gezien. Inmiddels kan ik ook wel anders kijken naar die stressvolle forenzenjaren. Toen heb ik geleerd dat ik iets kan uithouden.’

‘Ik wilde kunnen rondlummelen, kunnen nadenken en zag het als iets tijdelijks wat ik nodig had. Maar ik heb geleerd dat het me gezond houdt.’

Houd je vlam brandend

‘Uiteindelijk nam ik ontslag en stortte me op iets waar ik wél blij van werd: ik begon mijn eigen cateringbedrijfje en bakte in de vroege ochtend taarten in opdracht. Bakken hoort al heel lang bij mij en het gaf me een kick dat mensen mijn taarten echt wilden hebben. Maar na een jaar liet ook dit werk zich steeds moeilijker verenigen met ons gezinsritme. Ik vertelde erover aan een boekverkoopster in Haarlem. Zij vuurde me aan om voeling te blijven houden met het boekenvak en tipte me te komen werken als vrijwilliger. Voor ik het wist, vroeg de boekwinkel me als oproepkracht. Die flexibiliteit past beter en ook al zijn het niet zo veel uren: mijn inbreng wordt gewaardeerd en het is fijn om even uit mijn zorgtaken te kunnen stappen. Dat mijn thuissituatie er nu ook op mijn werk gewoon mag zijn is zo’n verademing! Het blijft me intussen wel fascineren: iedereen maakt ingrijpende dingen mee in zijn leven – waarom mogen die niet altijd en overal bestaan?’

Mijmeren is gezond

‘Ik had grote behoefte aan lucht in mijn rooster nadat ik ontslag nam bij de retailer. Ik wilde kunnen rondlummelen, kunnen nadenken en zag het als iets tijdelijks dat ik het nodig had om op een bankje bij de achterdeur te zitten met een kop koffie. Maar ik heb geleerd dat het me gezond houdt. Ik heb het nodig om alles een plek te geven. De mooie en de moeilijke indrukken verwerken vind ik belangrijk, maar pittig – daar is tijd voor nodig. Hoe ouder ik word, hoe beter het me lukt hiernaar te luisteren. Dat bankje bij de achterdeur blijf ik opzoeken.’

Boeken zijn behulpzaam

‘Goede boeken lezen helpt me ook; daarin vind ik nieuwe perspectieven waarlangs ik ook mijn eigen leven beter kan begrijpen. Menselijke relaties kunnen zo diep gaan. Wat maakt dat we weer kunnen opveren? Ik lees nu bijvoorbeeld een boek van Vivian Gornick, een scherp denker over het grootsteeds bestaan. ‘Een vrouw apart en de stad’ is opgebouwd uit memoires van een vrouw die New York te voet doorkruist met een enkele vriend. Het is een geweldig boek, ik heb het constant bij me.’ Ze slaat het boek open en leest: “Maar hoe valt werkelijk te verklaren waarom een bepaalde sensibiliteit gevormd wordt door die ene reeks ervaringen en niet door een andere: of waarom die ene reeks gebeurtenissen en niet een andere uitmondt in een ervaring. Wat onvermijdelijk is, is dat we ons naderhand diep verwonderen – ‘Dit is niet hoe ik het bedacht had!’” Ze kijkt op van de onderstreepte zinnen en glimlacht.

Schrijven is ophelderen

‘Dat neemt niet weg dat er legio momenten zijn dat ik tegen het plafond vlieg van het voortdurend zorgen, verzorgen en redderen en dat dat nooit ophoudt. De afgelopen jaren voelde ik vaak een enorme boosheid omdat ik uitgeput raakte van alle tochten naar het ziekenhuis. Zodra je daar de drempel over gaat, geef je je tijd volledig uit handen. Er bleef niks over van onze dagen. Afgelopen herfst ben ik begonnen met een cursus autobiografisch schrijven en toen kwam die boosheid via mijn schrijfsels weer in volle hevigheid tevoorschijn. “Wat ontwikkel jij zelf op deze weg met Elisabeth?” vroeg de cursusleidster. Die vraag heeft me echt geholpen. Door erover te gaan schrijven heb ik veel meer kunnen accepteren dat al die keren dat ik met Elisabeth op stap ben voor haar gezondheid iets is dat moet gebeuren. Maar ook dat het mijn verdienste is dat zij elke keer opgewekt meegaat, en niet bang is. Doordat we onze kleine ritueeltjes hebben ontwikkeld is het ook echt iets van ons samen geworden en dat verbindt enorm. Over veerkracht gesproken: Elisabeth leeft me dat iedere dag voor. Pas zei ze nog: “Ik ben misschien klein voor mijn leeftijd, maar ik ben groot van binnen.”’

Creëer je eigen rituelen

‘Aan het taarten bakken hield ik trouwens een nieuw ritueel over. Om kwart voor zes sta ik op, maak koffie voor mezelf en drink die buiten op, op mijn bankje en lees een boek. Op dat stille uur is het huis van mij. Daarna kan ik weer beschikbaar zijn. En ik blijf schrijven omdat ik merk dat de dingen daardoor bestaansrecht krijgen. Door die teksten met andere vrouwen uit te wisselen, stijgen ze uit boven het strikt persoonlijke en dat inspireert me enorm. Ik ben een lezer én een schrijver. Als daar ruimte voor is, kan ik gelukkig zijn.’

‘Ik blijf schrijven omdat ik merk dat de dingen daardoor bestaansrecht krijgen’

Groei mee in de bedding van je gezin

‘Vorig jaar was intensief voor ons allemaal omdat Elisabeth twee oogoperaties moest ondergaan. Toch voelde ik juist toen grote dankbaarheid voor alles wat mooi en goed is. Hoe groot de verbindende kracht van ons gezin is bijvoorbeeld. En hoe stabiel en steunend mijn man Remmert is. Hij werkt dubbel zo hard als zanger en muziekdocent. Daar kan ik me nog wel eens schuldig over voelen – werk is toch een geaccepteerde vorm waarlangs je je kunt ontwikkelen. Wat ik hier thuis allemaal doe is zo onzichtbaar, daar voel ik me soms alleen in. Remmert relativeert dat: we verzorgen allebei een fundamenteel deel van ons gezin. Doordat ik nauwelijks buitenshuis werk hebben de kinderen geen stress. Dat wordt in onze samenleving echt onderschat: hoe belangrijk het is om er te zijn voor je kinderen en een bedding te verzorgen voor je gezin. Ik ervaar het steeds sterker als langzaam bouwen aan iets bestendigs, in plaats van de kortstondige successen najagen die morgen weer vergeten zijn. Soms kan ik daar voorzichtig trots op zijn.’

---

Ilja Velthuis woont in Haarlem, samen met haar man Remmert, en dochters Elisabeth (12) en Neeltje (9).